Η  περιοχή της Τροιζηνίας  το 1700  περιλαμβανόταν  στην περιοχή   Κάτω Ναχαγέ (Ερμιονίδας και Τροιζηνίας)- από Κόρινθο  και κάτω. 

       Δείτε Οικισμοί Τροιζηνίας,  Δήμαρχοι,  Σφαιρία, Γαλατάς  Δρυόπη,    Τακτικούπολη,   Ανω Φανάρι,   Καραντζά,   Αγία Ελένη,  Μέθανα.

       Παράλληλα με τα στοιχεία που αναφέρονται εκεί επιστάτες - σύντυχοι (από sindaco=δήμαρχος ιταλικά), προεστώτες, στοιχεία που μας παραχώρησε ο κ. Ανώνης Βιρβίλης ήταν  στον Πόρο μετά το 1800.

    Ο   ΔΑΜΑΛΑΣ

  Ανατολικά   της  αρχαίας Τροιζήνας, χτίστηκε  σιγά -  σιγά    ο Δαμαλάς. Το όνομα αυτό το έδωσε ο Λέων ο Σοφός το 885 μ.Χ.   από κάποιον Δαμαλά, εύπορο αξιωματικό  του Ρωμαϊκού  Στρατού, που είχε στην κατοχή του μεγάλες εκτάσεις γης στην περιοχή.   Το 888  έγινε έδρα Επισκοπής    και  υπαγόταν  στην Μητρόπολη Κορινθίας.  Ο μητροπολίτης είχε τον τίτλο Επίσκοπος Δαμαλών και Πεδιάδος. Ηταν Επισκοπή  μέχρι το 1825. Αυτό αποδεικνύεται από δύο έγγραφα  προς  τoυς προεστούς της Υδρας, του  1812 και  έχουν υπογραφή  τoυ   επισκόπoυ Δαμαλών Ιωνά.  Ερείπια του ναού της Επισκοπής σώζονται σήμερα πλάϊ   στο ιερό του Ιππόλυτου.

    Κατά την Τουρκοκρατία ο Δαμαλάς εδιοικείτο από τον «Πασά» που είχε το «παλάτι»  του στη θέση που είναι σήμερα ο οικισμός  Αγ.   Κωνσταντίνος.

    Ο  επίσκοπος Iωνάς Κωνσταντινίδης γεννήθηκε στα Καλάβρυτα το 1765.  Δεν σπούδασε πολύ    αλλά   διακρίθηκε  για   το   κοφτερό μυαλό  του.  Το 1801  χειροτονήθηκε  επίσκοπος  και  τοποθετήθηκε  στο  Δαμαλά. Μυήθηκε στη  Φιλική  Εταιρία,  εργάσθηκε  με  ζήλο και επέτυχε να μεταδώσει τις ιδέες αυτές.

     Πολλοί  Σοφικίτες   και  Κρανιδιώτες έρχονταν και κατηχούντο από αυτόν. Γι αυτό  κατά την έκρηξη της Επανάστασης, ο επίσκοπος Δαμαλών Ιωνάς  βρέθηκε επικεφαλής σοβαρού αριθμού ενόπλων ανδρών. Αυτούς   τoυς   οδήγησε  σε πολιορκία   της Κορίνθου, αφού   πρώτα απελευθέρωσε την περιοχή τoυ.  Αλλά  όταν  τoυ  επετέθη ο Κεχαγιάς Βέης  Μουσταφάς, υποχώρησε  μαζί   με  άλλους.   Κατά  τη  διάρκεια  της  φυγής έπεσε από  το μoυλάρι   τoυ,  και    μόλις  κατόρθωσε   να αποφύγει την αιχμαλωσία. Μετά την άλωση της Τρίπολης, ευλόγησε   την πύλη του Ακροκορίνθου που είχε ελευθερωθεί   και μπήκε  πρώτος μαζί με τον Κολοκοτρώνη.     Αργότερα  χρημάτισε  υπουργός Παιδείας- Θρησκείας,  στην προσωρινή κυβέρνηση   του 1823. Μαζί του ήταν  και  ο  πρωτοσύγκελος Αμβρόσιος  Σιναϊτης.

   Σημαντικό ρόλο έπαιξε τα χρόνια εκείνα  η Μονή του Αγίου Δημητρίου Δαμαλά.

   Ο   ΠΟΡΟΣ

           Όταν   δημιουργήθηκε ο Δαμαλάς, εμφανίστηκαν οι Μπαρμπερίνοι πειρατές,     που είχαν το ορμητήριο τους στη Βαγιονιά-ονομάζεται και «Μπαρμπαριά»- μερικοί Τροιζήνιοι, 1430-1440, για να προφυλαχθούν πήγαν κι έχτισαν σπίτια στο χώρο γύρω από το σημερινό Ρολόι. Εκεί πήγαν και ορισμένοι αγρότες της Καλαυρίας. Εχτισαν μάλιστα και ένα πρόχειρο φρούριο και η περιοχή ονομάστηκε «Καστέλι». Το φρούριο υπήρχε κατά το 1858, όπως αναφέρει ο Α. Bertrand. Στο χώρο αυτό βρίσκονταν στην αρχαιότητα, όπως  είπαμε, ο τάφος του Σφαίρου και ο ναός της Απατουρίας Αθηνάς. Αλλά τα σπίτια άρχισαν να πυκνώνουν   όταν διάφορες οικογένειες- από την Αλβανία, Ελληνο-lλλυρικής καταγωγής {οι λεγόμενοι Αρβανίτες, από τους οποίους προήλθε η αρβανίτικη διάλεκτος } ήρθαν   στη νότια Ελλάδα.  Τότε , 1440,  πρέπει να χτίστηκαν  και τα ναϊδρια  της Κοίμησης της Θεοτόκου και του Αη Γιάννη, που υπάρχουν και σήμερα δίπλα στο Ρολόϊ

            Τους Αρβανίτες αυτούς είχαν φέρει στην Πελοπόννησο ,για να πυκνώσουν  κάπως τον   πληθυσμό  της  ρημαγμένης από  τις επιδρομές χώρας, ο Μανουήλ Καντακουζηνός το 1350 ,  ο  Νέριος  Ατζαϊόλης το 1384  και  ο  Θεόδωρος    Παλαιολόγος  το 1405. Ελάχιστοι εγκαταστάθηκαν αμέσως στην περιοχή της Τροιζηνίας.

            'Ομως μετά την Άλωση της Πόλης, ο Μωάμεθ  ο  Πορθητής, κατά την επικράτησή του  στην   Πελοπόννησο ,  1459 και 1460,  έδωσε  εντολή να εξολοθρευτούν οι Αρβανίτες αυτοί.  Ετσι  οι  Αρβανίτες  που  ζούσαν  στο  Ναύπλιο  και  τον εύφορο αργολικό κάμπο,  διέφυγαν     προς   την  Τροιζηνία:  τον   Γαλατά,   την Τροιζήνα, τον Πόρο,    κυρίως στα Μέθανα και τα άλλα χωριά. Ακόμη την Υδρα και τις Σπέτσες.

 Ένας  δεύτερος  εποικισμός έγινε το 1540, όταν  παραδόθηκαν και οι υπόλοιπες Ενετικές κτήσεις στους Τούρκους, κυρίως της Μονεμβασίας.   Τότε  η  πόλη επεκτάθηκε προς την Μπρίνια, την Πούντα και το Μύλο. Πάντα ψηλά από τον φόβο των    πειρατών.

   Την  εποχή εκείνη  χτίστηκαν   στην κορυφή της Σφαιρίας δύο ανεμόμυλοι, ένας  αυτός που υπάρχει  και σήμερα  και ένας  κοντά  στους Αγίους Αναργύρους, που έχουν κηρυχθεί από το υπουργείο Πολιτισμού  διατηρητέα  ιστορικά μνημεία. Στα 1834  ήταν  και οι δυο     κατεστραμμένοι, όπως μαρτυρεί  ο πίνακας  του αρχαιολόγου -  ζωγράφου  Οθωνος Στάκκελμπεργκ.  

  Από το 1540    και μετά άρχισαν  νάρχονται μεμονωμένοι από  άλλες  Ελληνικές  περιοχές, Υδρα,   Σπέτσες,   Κρανίδι,  Σοφικό,  και αλλού. Μέχρι το 1800 είχαν φθάσει οικογένειες από την Αρκαδία, το Σούλι, τη Γκούρα, τα  Βάτικα, τα Κύθηρα κι άλλες περιοχές- σε  πολλές περιπτώσεις αυτό μαρτυρούν τα επώνυμά τους.

        'Οταν οι κάτοικοι έγιναν πολλοί, και εξέλειπε ο κίνδυνος των πειρατών, κατοικήθηκε και η    παραλία, από την Πούντα  μέχρι το Προγυμναστήριο.

         Δείτε  τη  συνέχεια  εδώ.   Και  ΕΔΩ

        Δείτε για τους Αγωνιστές, τη συμβολή της Μονής Ζωοδόχου Πηγής, τα πλοία  της εποχής, τη ναυπηγική  και άλλα της Τροιζηνίας.

    Ο  ΓΑΛΑΤΑΣ

     Προ του 1821  ο Γαλατάς  δεν υπήρχε. Σαν χωριό ο  Γαλατάς ( έκταση 68 τ.χ.)  πρέπει να άρχισε να δημιουργείται  μεταξύ  1840-1850.  Στο Γαλατά, όπως γράφει  ο Γιάννης Πουλάκης  στο βιβλίο του  " ο Πόρος και η ιστορία του", υπήρχαν  250 καλύβες  στις οποίες έμεναν  γυναίκες ελευθερίων ηθών. Αυτό δεν είναι απίθανο, αφού στη Τροιζήνα  ήταν το Ελληνικό  Στρατόπεδο  και στον Πόρο  το "Ναυτικό Διευθυντήριο" και ο "Ρωσικός Ναύσταθμος".

     Ομως στον πίνακα  του Στάκκελμπεργκ (1834) δεν σημειώνεται   ούτε ένα σπίτι, ούτε μία καλύβα, παρά  μόνο  μια ξύλινη αποβάθρα  στη Μπούγια.    Ενώ στου Λίντον  (1840)  σημειώνονται   μερικά σπίτια. Όπως είπαμε, ήδη, κι  αλλού, ο Γαλατάς ήταν ενωμένος με τη Σφαιρία,  και ξεχώρισαν πιθανότατα με το μεγάλο σεισμό που έγινε γύρω στο 400 μ.Χ.  Από κει και μετά το πέρασμα γινόταν με τα πλεούμενα κάθε εποχής, από το σημείο της Μπούγιας, που ήταν το πιο κοντινό. Στη   αρχή   από τα βράχια, μετά από την ξύλινη αποβάθρα, και τελευταία από την τσιμέντινη.

     Ο  ΠΟΤΑΜΟΣ

    Ενα πολύ παραγωγικό  χωριό   της Τροιζηνίας  ήταν ο Ποταμός, το οποίο  ο Ρώσος Φιλέλληνας Ιωάννης  Πετρώφ  σημειώνει  σε χάρτη του  που συνέταξε  το 1821. Πρόκειται  για το χωριό  που δημιούργησε το  σημερινό  Σκαπέτι, τον Ευαγγελισμό.

   Ο Ευαγγελισμός  προήλθε από τους κατοίκους του παλιού χωριού Ποταμός, στο Μεγάλο Ποτάμι που βρισκόταν  πολύ ψηλά από την Καλλονή. Είχε δημιουργηθεί  εκεί  από  το  φόβο  των  πειρατών  και  μέχρι το 1821 υπήρχε. Ήταν πάρα πολύ πλούσιο, όπως αποδεικνύεται από τα ερείπια των πολλών νερόμυλων  που υπάρχουν στην απίθανα  απρόσιτη χαράδρα, τα υδραγωγεία, οι  γαλαγωγοί,  τα «ληνά»  από πορσελάνη,  οι οιναγωγοί   και άλλα ευρήματα.

        Η παράδοση αναφέρει ότι λόγω του πλούτου, οι κάτοικοί του είχαν ξεφύγει  από το δρόμο του Θεού και μια  Μεγάλη Παρασκευή  θέλησαν να περιπαίξουν τον παπά  του χωριού. Τούστειλαν, λοιπόν μια γουρουνοκεφαλή για να φάει. Τότε  εκείνος εξοργίστηκε, έσκισε τα ράσα του, και τους είπε:

----   Να σκαπετήσετε –κρυφτείτε- από δω, κι έφυγε.

Αμέσως μετά  πειρατές κατέστρεψαν το χωριό. Οι κάτοικοι έφυγαν και δημιούργησαν  το σημερινό  Σκαπέτι.

       Πιο πάνω  από το χωριό αυτό, στη θέση Σορός, κοντά στο κάστρο της Χώριζας, κατά την Κατοχή  είχε πέσει   γερμανικό  αεροπλάνο.    Φαίνεται, ακόμη, ότι από   εκεί  περνούσε   αρχαίος  καρόδρομος, που μέσω Χώριζας  και Καραντζά  οδηγούσε  από  την  Τροιζήνα  στην  Επίδαυρο.   Αυτό συμπεραίνεται   από  το  γεγονός  ότι   βρέθηκαν  στρωμένες, στο έδαφος, πλάκες, χαραγμένες από ρόδες.   Ακόμη πιστεύεται ότι αυτός ήταν  ο δρόμος που ακολούθησε ο Θησέας για να πάει στην  Αθήνα.

     Δείτε  περισσότερα  για Καλαυρία ,   Δρυόπη,    Τακτικούπολη,   Ανω Φανάρι,   Καραντζά,   Αγία Ελένη,  Μέθανα.

© ΤΡΟΙΖΗΝΙΑ- KOUTOUZIS.GR Αναδημοσίευση  επιτρέπεται μόνο με αναφορά στην πηγή  www.koutouzis.gr .

 Αρχή