Ο ΠΡΩΤΟΣ ΝΑΥΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΟΝ ΠΟΡΟ

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΝΑΥΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΟΝ ΠΟΡΟ

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΡΟΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΟ

Στο χώρο που υπάρχει σήμερα το Προγυμναστήριο, στα χρόνια της Ενετοκρατίας υπήρχαν «ταρσανάδες»- ναυπηγεία ξύλινων σκαφών. Νοτιότερα προς τα Σχολεία (Β. Δημοτικό και Γυμνάσιο που δεν υπήρχαν τότε) λιμενιζόταν ο πολεμικός στόλος. Στη σημερινή πλατεία Καποδίστρια ήταν το Κέντρο Εφοδιασμού του Εθνικού Στόλου.

Μία τριμελής επιτροπή διανομής εφοδίων, αποτελούμενη από τους ναυάρχους Τομπάζη και Μιαούλη, και τον Ελβετό γιατρό και Φιλέλληνα Γκος φρόντιζε με δραστηριότητα και ζήλο, για τον ανεφοδιασμό εκείνων που μάχονταν στην Αττική και αλλού.

Από το 1827 ο χώρος του Προγυμναστηρίου χρησιμοποιήθηκε ως ναυτική βάση με την επωνυμία «ΓΕΝΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΠΟΡΟΥ». Εκεί ο Καποδίστριας ίδρυσε το 1828, τον πρώτο Ελληνικό Ναύσταθμο σωστά ναυπηγεία σε άλλο χώρο, στην Πούντα.

Το 1828 διορίστηκε από τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, διοικητής της επαρχίας Πόρου ο Νικόλαος Γκίκας, ο οποίος συνέβαλε στη δημιουργία του ναυστάθμου στον Πόρο, και πήρε μέτρα για το νησί και το στόλο.

Το Ναυτικό Νοσοκομείο Πόρου τα μετέπειτα χρόνια

Στον Πόρο ιδρύθηκε και το πρώτο ναυτικό νοσοκομείο (25-11-1829) με πρώτο διευθυντή τον αρχίατρο από τα Αμπελάκια Θεσσαλίας Χρονία Δροσινό.

Μετά το 1828 ως διοικητής του Βασιλικού Ναυστάθμου Πόρου, υπηρέτησε και ο Υδραίος ναύαρχος Βασίλειος Μπουντούρης, ο οποίος δώρισε στη Μονή Ζωοδόχου Πηγής του Πόρου την εικόνα της Παναγίας της «Γλυκοφιλούσας».

Το 1829 ο Καποδίστριας όρισε το Μιαούλη ναύαρχο του Ελληνικού Στόλου, και τον Κων. Κανάρη διοικητή των πυρπολικών. Παράλληλα διόρισε το Μιαούλη μέλος της Γερουσίας.

Το Ναύσταθμο αυτό μισοκατάστρεψε ο Μιαούλης κατά την ανταρσία του 1831. Διοικητής τότε ήταν ο Κων. Κανάρης.

Το 1826, λίγους μήνες πριν από τα γεγονότα του Ναυαρίνου, έγινε στο νησί της Ύδρας μια πρώτη προσπάθεια δημιουργίας ενός υποτυπώδους κέντρου ελέγχου Ναυτικής Δύναμης. Τον Απρίλιο του 1826 οι 48 εκλεγμένοι αντιπρόσωποι του νησιού δημιούργησαν την λεγόμενη «φροντιστική επιτροπή», που όμως μεταβίβασε την εξουσία φροντίδας του ναυτικού στους προκρίτους στις 6 Ιουνίου 1826. Από εδώ αρχίζει η προσπάθεια δημιουργίας Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού.

Είναι η δεύτερη σημαντική προσπάθεια συγκροτήσεως τακτικών ναυτικών δυνάμεων στην Ελλάδα μετά το πρώτο αξιόλογο κίνημα του Λάμπρου Κατσώνηκατά το Β’ Ρωσοτουρκικό πόλεμο και μετά (1787-1792).

Στην διευθυντική ομάδα του Ναυτικού συμμετείχαν και αλλοδαποί εμπειρογνώμονες και φιλέλληνες που συμμετείχαν ενεργά στον Ελληνικό Αγώνα, όπως οι Ελβετός γιατρός L.A Gosse, ο συνταγματάρχης Heideck, ο Γάλλος Bailly.Το Μάρτιο του 1827, μετά την ανάληψη της αρχηγίας από το ναύαρχο Κόχραν, ο Γκός διορίζεται γενικός επιμελητής του στόλου και μεταφέρει το εφοδιαστικό κέντρο στο νησί του Πόρου, για ασφάλεια μακριά από τη συνεχώς εμπόλεμη Ύδρα. Ο Πόρος γίνεται το εφοδιαστικό κέντρο των χερσαίων και ναυτικών δυνάμεων του Επαναστατικού Αγώνα, ο πρώτος Ναύσταθμος.

Με τα χρήματα που έχουν διαθέσει φιλέλληνες επισκευάζονται τα πλοία «Καρτερία», μερικά πυρπολικά, το βρίκι «Σωτήρ» και το πλοίο του Μιαούλη «Άρης». Μετά τα τέλη του 1827 την ευθύνη της λειτουργίας του Ναυστάθμου ανέλαβε η Επιτροπή Επί Των Ναυτικών Υποθέσεων, που από το Μάρτιο του 1828 την αποτελούσαν και οι Κ. Μπότασης, Ν. Γιαννίτσης και Εμ. Τομπάζης, που μαζί με τον Άστιγγα ονομάσθηκαν Διευθυντές Ναυτικών Υποθέσεων.

Τον Μάρτιο του 1829, όταν Διευθυντές ήσαν οι Εμ. Τομπάζης, Ανδρέας Γιαννίτσης και Νικόλαος Μπότασης, τα καθήκοντά τους μεγάλωσαν και σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα μετατρέπεται η Υπηρεσία αυτή σε Ναυαρχείο, με την ονομασία «Αρχηγείο Στόλου και Ναυτικό Τεχνικό Συμβούλιο».

Ο Ι. Καποδίστριας έφτασε στην Ελλάδα στις αρχές του 1828 και η άφιξη του Κυβερνήτη στην κατεστραμμένη από τον μακροχρόνιο πόλεμο χώρα θεωρήθηκε εγγύηση για ένα καλύτερο μέλλον

Ο Καποδίστριας συγκρότησε τον Ιανουάριο του 1829 το Πολεμικό Συμβούλιο, που ήταν η προϊσταμένη Αρχή του Στρατού και του Ναυτικού, στο οποίο προέδρευε ο ίδιος ο Κυβερνήτης. Υπεύθυνος στη Επιτροπή αυτή για το Ναυτικό ήταν ο Α. Μαυροκορδάτος, που σημειωτέον είχε ταχθεί με την αγγλική πολιτική. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1829 δημιουργήθηκαν έξι Υπουργεία, μεταξύ των οποίων του Πολεμικού Ναυτικού με επί κεφαλής τον αδελφό του Κυβερνήτη, Βιάρο Καποδίστρια.

Επίσημα το Ναυαρχείο του Ελληνικού Ναυτικού συγκροτήθηκε τον Οκτώβριο του 1829 με υπεύθυνους τους Ναυάρχους Γεώργιο Σαχτούρη της Ύδρας, Γεώργιο Ανδρούτσο της νήσου των Σπετσών και Κωνσταντίνο Κανάρη από το νησί των Ψαρών. Είναι τότε που παίρνει το Ναυτικό επισήμως την ονομασία «Ναυτική Υπηρεσία του εν Πόρω Ναυστάθμου».

Εκεί μ ε το από 5/8 /1833 ΦΕΚ 24 διάταγμα του Οθωνα συστήθηκε το Διευθυντήριο επί των Ναυτικών στον Πόρο.

Το 1834, ο Υδραίος αντιναύαρχος Γεώργιος Δ. Σαχίνης (1789-1864), αφού έγινε υπασπιστής του Οθωνα, κυβερνήτης του ατμοκίνητου πλοίου του Β.Ν. "ΟΘΩΝ", τοποθετήθηκε διευθυντής του νεοιδρυθέντος "Διευθυντηρίου Πόρου", όπως λεγόταν τότε το Προγυμναστήριο.

Αρχηγός του Ναυτικού Διευθυντηρίου και γενικός επιθεωρητής του Στόλου, διετέλεσε επί Οθωνα και ο Ανδρέας Μιαούλης.

Διοικητής στον Πολεμικό Ναύσταθμο Πόρου κατά τη διάρκεια της Οθωνικής εποχής, υπήρξε και ο Υδραίος αγωνιστής και ναύαρχος Γεώργιος Σαχτούρης (1783-1841).

Το 1835, ο διερμηνέας της πρώτης Ισπανικής Διπλωματικής Αποστολής στην Αθήνα Σινιμπάλντο δε Μας έγραφε:

Με το διάταγμα της 29 Αυγούστου 1834 ΦΕΚ 49/1834 ο Οθων δημιούργησε στο Ναύσταθμο Πόρου «Σώμα Ναυτικών πρεσβυτών= Βετεράνων».

Με την από 14(26)Σεπτεμβρίου 1835 βασιλική απόφαση ο Γεώργιος Τομπάζης διορίστηκε υποπλοίαρχος στο Βασιλικό Ναυτικό.

Με άλλη απόφαση ο Γ. Τομπάζης διορίστηκε Εφορος του Νεωρίου του Βασιλικού Ναυστάθμου Πόρου, στη θέση του Νικολάου Μπόταση που παραιτήθηκε.

Με το 26 Φεβρουαρίου 1834 βασιλικό διάταγμα ΦΕΚ 16 1834 ο Κωνσταντίνος Κανάρης διορίστηκε πλοίαρχος β τάξεως και διευθυντής της κορβέτας «Διάδοχος Μαξιμιλιανός».

Δια της 19 Φεβρουαρίου 1834 ΦΕΚ 26 1834 βασιλικής αποφάσεως ο ιατρός Δουμώντ διορίστηκε διευθυντής του Ναυτικού Νοσοκομείου Πόρου με βαθμό ιατρού συντάγματος. Ο δε Πίκελ διευθυντής του φαρμακείου του ίδιου νοσοκομείου με βαθμό υποφαρμακοποιού Α τάξεως.

Με το από 15 Ιουνίου 1834 βασιλικό διάταγμα ΦΕΚ 33 1834 διορίστηκαν ο Εμμανουήλ Μαριόκας σημαιοφόρος, και ο Ιωάννης Γεωργίου λογιστής στο Βασιλικό Ναύσταθμο Πόρου.

Δια της 24 Ιουνίου 1834 βασιλικής αποφάσεως ο ιατρός του Γ Βασιλικού τάγματος Βερνάρδος διορίστηκε γιατρός στο Ναυτικό Νοσοκομείο Πόρου αντί του παραιτηθέντος κ. Δουμώντ.

Δια της από 27 Ιουλίου 1834 βασιλικής αποφάσεως ο Αλέξανδρος Δ.Ι Κριεζής διορίστηκε επιστάτης του εν Πόρω Ναυτικού Νοσοκομείου.

**** Κατά τον απελευθερωτικό αγώνα, ο Γερμανός φιλέλληνας αξιωματικός Carl Rudolph Bromme ή Brommy (1804 -1860) γνωστός ως «Κάρολος Βράμης», υπήρξε υπασπιστής του ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη, κυβερνήτης Β’ Τάξεως της φρεγάτας «Ελλάς», υποδιοικητής του Ναυτικού Διευθυντηρίου του Πόρου από το 1836 ως το 1843, και επιθεωρητής του λιμένος του νησιού. Κατά τη διάρκεια της «ανταρσίας» του Μιαούλη τον Ιούλιο του 1831 στο λιμάνι του Πόρου, έλαβε κι αυτός μέρος.

Μετά την επιστροφή του στην Γερμανία ο Κάρλ έγινε ναύαρχος του νεοιδρυθέντος γερμανικού αυτοκρατορικού στόλου από το 1848 ως το 1853.

1912 Τούρκοι αιχμάλωτοι στον Πόρο. Χώρος Συνοικισμού - Προγυμναστήριο το 1906

Το " Παλατάκι", θερινή κατοικία του Οθωνα και γενική άποψη με τον Θρυλικό " ΑΒΕΡΩΦ".

Το 1846, επί Οθωνος, θεμελιώθηκε επίσημα, το κυριότερο κτίσμα, το «παλάτι», που τελείωσε το 1849.

Πάνω από την κεντρική πύλη υπάρχει η επιγραφή :

Στο κτίριο αυτό ήταν το διοικητήριο του Ναυστάθμου, όπως και σήμερα του Κέντρου Εκπαίδευσης, αποτέλεσε όμως και θερινή βασιλική κατοικία του Οθωνα.

== Με το ΦΕΚ 23 14-4-1865 Διοικητής του τοποθετήθηκε ο πλοίαρχος Βασίλειος Σ. Μπουντούρης αντί του Εμ. Α.Μιούλη.

Από τότε, ενώ συμπληρωνόταν συνεχώς, προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες στο Πολεμικό Ναυτικό και στο Εθνος.

Επί Γεώργιου Α΄, όταν έλειψαν ναύτες με διάταγμα, οι ναυτικοί δήμοι Υδρας, Σπετσών, Τροιζήνος, Κρανιδίου και Ερμιόνης υποχρεώθηκαν να προσφέρουν 50 ναύτες για το έτος 1868.

Με άλλο διάταγμα του 1869 ΦΕΚ 6 για τις ανάγκες του Β.Ν. από 200 ναύτες, υποχρεώθηκαν οι ναυτικοί δήμοι Υδρας, Σπετσών, Τροιζήνος, Κρανιδίου, Ερμιόνης, Γαλαξιδίου, Ανδρου, Μυκόνου, Θήρας, Αιγίνης και Σαλαμίνος να τους διαθέσουν.

Αλλά την 30-1-1878, επί υπουργίας Γ. Μπούμπουλη, άρχισε να μεταφέρεται «ένεκα σπoυδαίων περιστάσεων», όπως τονίζει η εντοιχισμένη επιγραφή, προσωρινά και πρόχειρα στη Σαλαμίνα, αλλά τελικά από το 1882 παρέμεινε εκεί.

Τα δε κτίρια στον Πόρο, χρησίμευαν πια για την προγύμναση των ναυτών , ως Κέντρο Εκπαίδευσης κληρωτών που ονομάστηκε σε «ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΠΡΟΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΟ» - μέχρι το 1952, οπότε μεταφέρθηκε στο Σκαραμαγκά.

Παράλληλα λειτούργησε στο Κ.Ε. ΠΟΡΟΣ η Σχολή Υπαξιωματικών του Π.Ν. με διάφορες ονομασίες: «ΣΧΟΛΗ ΝΑΥΤΟΠΑΙΔΩΝ», «ΣΔΥΝ», «ΣΜΥΝ».

Η πρώτη προσπάθεια για τη σύσταση Σχολείου Ναυτοπαίδων έγινε με το Διάταγμα της 17ης Μαρτίου 1879, το οποίο όριζε ότι "…το πλήρωμα του πάρωνος "ΑΘΗΝΑ" εξοπλιζόμενου μετά την αποπεράτωση της επισκευής αυτού, όπως χρησιμεύσει αυτού ως σχολείον υπαξιωματικών, ναυτών και παίδων…".

Το 1884, επί Χαριλάου Τρικούπη , έγιναν ορισμένες βελτιώσεις στις εγκαταστάσεις του Κέντρου.

Έκτοτε, η Σχολή εμφανίζεται και λειτουργεί με διάφορες κατά καιρούς ονομασίες, όπως το 1887, που εμφανίζεται για πρώτη φορά με την ονομασία "Κεντρικό Προγυμναστήριο", στον Πόρο. Ένα χρόνο αργότερα, το 1888, συστήθηκε στη θωρακοβάριδα Βασίλισσα Όλγα, το "Σχολείο Ναυτοπαίδων".

Από το 1909 έως το 1924, το Σχολείο Ναυτοπαίδων μετεγκαταστάθηκε στις εγκαταστάσεις του "Κεντρικού Προγυμναστηρίου" στον Πόρο, όπου το 1924, μετονομάσθηκε σε "Σχολή Δοκίμων Υπαξιωματικών" (Σ.Δ.Υ.).Το 1936, καταργήθηκε η "Σχολή Δοκίμων Υπαξιωματικών" (Σ.Δ.Υ.) και λειτούργησε και πάλι η "Σχολή Ναυτοπαίδων". (δείτε κι άλλες λεπτομέρειες).

Το θωρηκτό «Ψαρά» - τρίτο με το όνομα αυτό – αφού πήρε μέρος στις ναυτικές επιχειρήσεις των πολέμων 1912 – 1913, στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε ως Σχολή Ναυτοπαίδων Πόρου.

Σαν εκπαιδευτικό πλοίο των Ναυτοπαίδων χρησιμοποιήθηκε και το ιστορικό πλοίο ΑΡΗΣ 1:

Ο ιστορικός πάρων (μπρίκι) ΑΘΗΝΑ, πρώην ΑΡΗΣ 1 του Αναστασίου Τσαμαδού, πλοίο με μεγάλη πολεμική δράση στην Επανάσταση, έγινε γνωστό με τη θρυλική διάσπαση του αποκλεισμού του Ναβαρίνου από τον Τουρκοαιγυπτιακό Στόλο του Ιμπραήμ, στις 26 Απριλίου 1825. Μετά την ατυχή έκβαση της μάχης της Σφακτηρίας και το φόνο του πλοιάρχου Τσαμαδού, πέρασε ανέπαφο δια μέσου 32 τουρκικών πολεμικών που απέκλειαν την είσοδο. Αυτό αποτέλεσε ένα από τα χαρακτηριστικότερα γεγονότα του κατά θάλασσα αγώνα. Είχε ναυπηγηθεί στη Βενετία το 1807, ήταν δρύινο, εκτοπίσματος 350 τον. Πλήρωμα : 80 άνδρες. Οπλισμός αρχικά : 16 κανόνια των 12 λιβρών και αργότερα 2 κανόνια των 12 λιβρών και 10 κορρονάδες των 18 λιβρών.

Μετά την απελευθέρωση αγοράστηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση, μετονομάστηκε σε ΑΘΗΝΑ και με το όνομα αυτό χρησιμοποιήθηκε στο Β. Ναυτικό μέχρι το 1879 οπότε ξαναπήρε το ένδοξο όνομά του. Ως το 1921 χρησιμοποιήθηκε ως εκπαιδευτικό πλοίο της Σχολής Δοκίμων Ναυτοπαίδων του Πόρου, οπότε για εξοικονόμηση των εξόδων της περαιτέρω συντήρησής του βρέθηκε η ατυχής λύση της τιμητικής καταβύθισής του κοντά στη νησίδα Κυρά στα Διαπόρια.

Ανατινάχτηκε τιμητικά με βομβαρδισμό στις 25 Μαρτίου του 1921 στον όρμο Ελευσίνας κατά τις εκδηλώσεις εκατονταετηρίδας από το ’21.

**** Περί τα τέλη του 19ου αιώνα στο Προγυμναστήριο, ανήμερα της γιορτής της Αγίας βαρβάρας, έγινε επικίνδυνη έκρηξη βλήματος πυροβόλου χωρίς την παραμικρή ανθρώπινη απώλεια. Τα στελέχη που υπηρετούσαν τότε θεώρησαν το συμβάν θαύμα της προστάτιδας του Πυροβολικού Αγ. Βαρβάρας, μάζεψαν χρήματα και έφτιαξαν μεγάλη εικόνα της στο Μητροπολιτικό Ναό Αγ. Γεωργίου, και καθιερώθηκε εκφορά / λιτάνευση της εικόνας στις 4 Δεκ. κάθε χρόνο στη μνήμη της. Το σχετικό αφιέρωμα είναι γραμμένο στο κάτω μέρος της εικόνας.

Στις 23 Οκτωβρίου 1923, κατά την «Αντεπανάσταση» των Γαργαλίδη και Λεοναρδόπουλου αεροπλάνο που προερχόταν από το πρόχειρο αεροδρόμιο των στασιαστών στην Κόρινθο, έριξε μονόφυλλα στο Προγυμναστήριο με τα οποία οι στασιαστές καλούσαν το Ναυτικό Προγυμναστήριο του Πόρου να προσχωρήσει στο κίνημα:

Ο ερευνητής Σωκράτης Μπόζοβιτς αντιγράφει σχετική είδηση από την εφημερίδα ΕΘΝΟΣ της 24ης Οκτωβρίου 1923:

» ΠΡΟΚΗΡΥΞΕΙΣ. ……………….. Αφ ετέρου τηλεγραφούν εκ Πόρου, ότι σήμερον την πρωίαν έφθασεν υπεράνω της πόλεως αεροπλάνον των στασιαστών ρίψαν προκηρύξεις, δι ων καλείται το Ναυτικόν Προγυμναστήριον Πόρου να προσχωρήση εις το κίνημα.

Μεταγωγικά μεταφέρουν τους κινηματίες στον Πειραιά

Ποια ήταν αυτή η «Αντεπανάσταση»; Στις 21 Οκτώβρη του 1923 δημιουργήθηκε ένα κίνημα από (ασυνήθιστες για τα ελληνικά πραξικοπήματα συμμαχίες,) ένα μείγμα αντιβενιζελικών και βενιζελικών που βρίσκονταν σε δυσμένεια, βασιλοφρόνων που φοβόταν την επιβολή της αβασίλευτης δημοκρατίας, με ηγέτες τους στρατηγούς Γαργαλίδη και Λεοναρδόπουλο. Αιτήματά τους υπήρξαν η διάλυση του κινήματος του Πλαστήρα το 1922 το οποίο και είχε προηγηθεί , καθώς και ο διορισμός νέας κυβέρνησης για τη διενέργεια εκλογών. Το κίνημα αυτό κατεστάλη σχεδόν αμέσως – σε πέντε μέρες. Οι κινηματίες του Πλαστήρα το 1922 προχώρησαν σε εκκαθάριση του στρατεύματος από 1.284 αντιβενιζελικούς αξιωματούχους τους οποίους κατηγόρησαν για συμμετοχή στο κίνημα του 1923. Πίεσαν και τελικά πέτυχαν την έξωση του βασιλιά Γεωργίου Β΄ από την Ελλάδα. Ταυτόχρονα προέβαλαν το θέμα της εγκαθίδρυσης της Αβασίλευτης Δημοκρατίας.

Τον Ιούνιο του 1924, επί κυβερνήσεως Σοφούλη, ο πλοίαρχος Κολιαλέξης – διoικητής της μοίρας γυμνασίων και ευνοούμενος του υπουργού Ναυτικών Χατζηκυριάκου- που είχε προαχθεί χωρίς να συγκληθεί το Ειδικό Συμβούλιο Προαγωγών, με αποτέλεσμα να παραιτηθούν 158 αξιωματικοί αντιδρώντας στην απόφαση του υπουργού να επαναφέρει αξιωματικούς, οδήγησε τα πλοία στον όρμο του Πόρου, απ όπου και απείλησε την Κυβέρνηση με ανταρσία, αν πραγματοποιούσε επαναφορά των αξιωματικών αυτών, η οποία το επεδίωκε για να τους κατευνάσει.

Μετά οδήγησε τη μοίρα –το σύνολο σχεδόν των πλοίων- στον Πειραιά και συνέχισε τις απαιτήσεις του, καταλαμβάνοντας και το θωρηκτό « ΑΒΕΡΩΦ». ΄Όταν το θέμα ρυθμίστηκε ο Κολιαλέξης τιμωρήθηκε με δυο μήνες φυλακή.

Διοικητής Ν. Παπαδημητρίου πλωτάρχης, υποδιοικητής Κ. Ψιακής υποπλοίαρχος, Ναυτ. Ταμίας Ι. Ευσταθιάδης υποπλοίαρχος οικονομικός. Αξιωματικοί: Σ.Καλιοντζής υποπλοίαρχος, Α. Αναστασιάδης ανθυποπλοίαρχος μηχανικός, Κ. Βώκος σημαιοφόρος μηχανικός, Ι. Τσαμαδός υποπλοίαρχος διαχειριστής, Κ. Λόντος σημαιοφόρος οικονομικός, Π. Κωτσάκης και Μ.Βαφέας ανθυποπλοίαρχοι πληρωμάτων.

Διοικητής Κων. Θεοδωρόπουλος αντιπλοίαρχος.

Προσόντα: Ηλικία 15-17 ετών, ενδεικτικό Δ τάξης Δημοτικού Σχολείου.

Φοίτηση τριετής. Οι εξερχόμενοι είχαν υποχρέωση 10ετούς, τουλάχιστον θητείας στο Πολεμικό Ναυτικό.

Το 1929, έγινε συζήτηση για ολοκληρωτική αποχώρηση του Προγυμναστηρίου από τον Πόρο. Αλλά υπήρξαν πολλές αντιδράσεις, μεταξύ των οποίων και αυτή του «Συνδέσμου των εν Αθήναις και Πειραιεί Τροιζηνίωv» προς την τότε Κυβέρνηση των Φιλελευθέρων, στην οποία μεταξύ άλλων τονιζόταν:

« επί της μελετωμένης μεταφοράς, εκ της ιδιαιτέρας πατρίδος Πόρου, του προ πολλών ετών, ιδρυθέντος αυτόθι και άριστα εκπληρούντος τον προορισμόν του, Ναυτικού Προγυμναστηρίου και των Ναυτικών Σχολών αποφασίζει ομοφώνως όπως εκφράση την παράκλησιν προς την Σεβαστήν Κυβέρνησιν των Φιλελευθέρων, υπέρ ματαιώσεως της τοιαύτης σκέψεως, ήτις τυχόν πραγματοποιουμένη, εκτός του ότι θέλει καταστρέψει την πόλιν του Πόρου, θα επιβαρύνη προς τούτοις και το φτωχόν, άλλωστε, Δημόσιον Ταμείον δι ασκόπου δαπάνης, πολλών εκατομμυρίων, προς κατασκευήν των απαιτουμένων μεγάλων εγκαταστάσεων εις την έρημον και ακατάλληλον, παρά την Ελευσίνα θέσιν, εκτός εάν τυχόν τοιαύτη μεταφορά αποφασισθή μόνο λόγω της γειτνιάσεως της θέσεως ταύτης προς την Πρωτεύουσαν.

Το έγγραφο και οι υπογραφές του Ι. Παπαδόπουλου και των άλλων (αρχείο Β.Κουτουζή)

Ο Βασιλιάς Παύλος στο Προγυμναστήριο. Εκπαίδευση στις Βολές

(από την προσωπική συλλογή του αρχιτέκτονα Γιώργου Βασιλακόπουλου)

Το ΒΕΛΟΣ στον Πόρο από ψηλά, φωτό Νίκου Δανιηλίδη και από το πλάϊ.

**** Στον Πόρο είχε μεταφερθεί το πλοίο του Π.Ν. «Αμβρακία»,(πρώην ΥΔΡΑ) που χρησιμοποιήθηκε για καιρό για τις ασκήσεις πυροβολικού. Για πολλά χρόνια δε, τον Πόρο στόλιζε ο ένδοξος και θρυλικός «ΑΒΕΡΩΦ» (1957 – 1984 ). Τώρα τον Πόρο κοσμεί το αντιτορπιλικό «ΒΕΛΟΣ» με το οποίο ο κυβερνήτης του Νίκος Παππάς έκανε ανταρσία κατά της χούντας (1973).

*** Μέσα στο χώρο του Προγυμναστηρίου υπάρχουν οι τάφοι των Φιλελλήνων Κόλβε (Γερμανού) και Αστιγγος ( Βρετανού).

Ο μεγάλος Φιλέλληνας Άγγλος ναυτικός (1794 - 1828),ήταν γιος του στρατηγού Κάρολου Άστιγξ. Αφού πήρε μέρος στη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ, κατέβηκε στην Ελλάδα μ' ενθουσιασμό το 1821, για να βοηθήσει τους επαναστάτες. Έδειξε αυταπάρνηση, ηρωισμό, ικανότητα, και πρόσφερε από την περιουσία του 7.000 λίρες, με τις οποίες αγοράστηκε το πρώτο ατμοκίνητο πολεμικό καράβι μας η "Καρτερία" κι έγινε πλοίαρχός της.

Ο Άστιγξ πήρε μέρος σε επιχειρήσεις της Στερεάς (μάχες κατά του Δράμαλη κ.ά.) και σε διάφορες ναυτικές επιχειρήσεις του Αιγαίου.

Ομως στις 11 Μαϊου 1828, οργανώνοντας μια επίθεση κατά του Αιτωλικού τραυματίστηκε στο αριστερό χέρι. Τότε η "Καρτερία" τράβηξε για τη Ζάκυνθο. Μα ο φλογερός φιλέλληνας παθαίνει τέτανο και πεθαίνει 21 Μαϊου, πριν προλάβει να βγει στη στεριά, σε ηλικία 34 χρόνων.

Με εντολή του Καποδίστρια χτίστηκε κενοτάφιο στον Πόρο, αλλά μόνο το 1861, τα οστά του μεταφέρθηκαν από τη Ζάκυνθο στον Πόρο, και το κενοτάφιο αντικαταστάθηκε με μεγαλοπρεπέστερο μνημείο.

Στη μνήμη του ναυπηγήθηκε το 1833 στον Πόρο η κανονιοφόρος Άστιγξ Ι, ιστιοφόρο 46 τόνων, που από το 1841 ως τα 1853 ήταν ανιχνευτικό για βυθισμένα πλοία.

Σήμερα φέρει δύο επιγραφές που αναφέρονται στον ένδοξο θάνατό του, για την αναγέννηση της Ελλάδας. Με τη μία επιγραφή αποτίει φόρο τιμής το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, και με την άλλη το Βρετανικό κράτος.

Οι επιγραφές τοποθετήθηκαν το 1928, εκατό χρόνια μετά το θάνατό του, κατά τη διάρκεια τελετής με κατάθεση στεφάνων.

== Επίσης εντός του Προγυμναστηρίου υπάρχει ο τάφος του γερμανού φιλέλληνα Αλέξανδρου Κόλβε, που φέρει την επιγραφή:

ΑΠΟ το 1941 έως το 1945 το Προγυμναστήριο δεν λειτούργησε λόγω πολέμου. Αλλωστε είχε καταληφθεί από τους Γερμανούς. Τον Απρίλιο του 1945, η Σχολή ξαναλειτούργησε ως "Βασιλικό Προγυμναστήριο Πόρου" (ΒΠ ΠΟΡΟΣ). Το 1948, το ΒΠ ΠΟΡΟΣ μετονομάσθηκε σε "Κέντρο Εκπαιδεύσεως Πόρος" (ΚΕ ΠΟΡΟΣ) και το 1969, σε "Σχολή Δοκίμων Υπαξιωματικών Ναυτικού" (Σ.Δ.Υ.Ν.), με έδρα τον Πόρο. Η Σχολή Τεχνιτών (στο ΝΣ) το 1970 μετονομάζεται σε "Σχολή Δοκίμων Υπαξιωματικών Τεχνιτών Ναυτικού" (ΣΔΥΤΕΝ), το 1980 σε "Κέντρο Εκπαίδευσης Τεχνιτών" (ΚΕΤΕΧ) και το 1984 σε "Κέντρο Εκπαίδευσης Σακίπης" (ΚΕΣΑΚ). Την 18 Δεκεμβρίου 1981, η ΣΔΥΝ μετονομάζεται σε "Σχολή Μονίμων Υπαξιωματικών Ναυτικού" (Σ.Μ.Υ.Ν.), με έδρα τον Πόρο, από όπου την 13 Αυγούστου 1991, η έδρα της Σχολής μεταφέρθηκε στο Κέντρο Εκπαιδεύσεως Παλάσκας (ΚΕ ΠΑΛ), στην περιοχή ΣΚΑΡΑΜΑΓΚΑ, στο οποίο λειτουργεί μέχρι σήμερα. Από τις 5-7-2000 που το ΚΕΣΑΚ καταργείται, η ΣΜΥΝ παραμένει ως η ενιαία και μοναδική παραγωγική Σχολή Μονίμων Υπαξιωματικών του Ναυτικού, για το σύνολο των ειδικοτήτων τους. Από τις 30 Αυγούστου 1991 το Κ.Ε. ΠΟΡΟΣ λειτουργεί πλέον ως κέντρο Εκπαίδευσης νεοσυλλέκτων.

Σήμερα το Κέντρο Εκπαίδευσης Πόρος, αποτελεί το μοναδικό κέντρο Εκπαίδευσης νεοσύλλεκτων στο Πολεμικό Ναυτικό. Αποστολή του Κέντρου είναι η παροχή βασικών γνώσεων -τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο- σε στρατευμένους θητείας και εθελοντικά κατατασσόμενους άνδρες και γυναίκες (ΕΠΟΠ) με σκοπό την ταχεία και ομαλή ένταξη τους στις τάξεις του Πολεμικού Ναυτικού, συμβάλλοντας έτσι στην εκπλήρωση της αποστολής της Διοίκησης Ναυτικής Εκπαίδευσης. Ένας από τους βασικούς στόχους του Κ.Ε ΠΟΡΟΣ είναι η ομαλή μετάβαση κάθε νεοσύλλεκτου από την πολιτική στη στρατιωτική ζωή. Αυτό επιτυγχάνεται με τη συνεχή προσπάθεια και το ενδιαφέρον της Διοικήσεως με σκοπό την άμεση επίλυση όλων των προβλημάτων που τυχόν θα προκύψουν.