ΤΕΠΕΛΕΝΙ

ΤΕΠΕΛΕΝΙ–ΦΑΒΙΕΡΟΣ–ΕΫΔΕΚ– ΜΠΟΥΡΤΖΙ

– ΔΕΪΜΕΖΗΣ- ΔΑΣΚΑΛΙΟ – ΤΟΜΠΑΖΗΣ

Ξεκινήσαμε μια έρευνα και αλληλογραφία για το κάστρο του Εϋδεκ ή Μπούρτζι του Πόρου, τα νησάκια που είναι γύρω από αυτό, όπως το λεγόμενο Δεϊμέζη ή Καρρά, το «Δασκαλιό» , το κάστρο Φαβιέρου στο στενό των Μεθάνων, και το φρούριο των Γερμανών στις Αδέρες, το λεγόμενο « Τεπελένι», και άλλα με τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟ, του Γενικού Επιτελείου Στρατού, του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και άλλες. Ηδη αρχίσαμε να παίρνουμε τις πρώτες απαντήσεις που όμως χρήζουν συνέχειας γι αυτό και απευθυνόμαστε στην Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου / Διεύθυνση Πειραιά, στο Υπουργείο Πολιτισμού, στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού και το Υπουργείο Γεωργίας μήπως και βρεθεί άκρη. Σε ποιόν ανήκουν, πως προστατεύονται κι αν υπάρχει δυνατότητα να τα επισκέπτεται το κοινό.

*** Ολόκληρη η επαρχία Τροιζηνίας έχει χαρακτηριστεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (ΦΕΚ 849/Β/25-9-79).

*** Ολόκληρος ο Πόρος έχει χαρακτηρισθεί ως παραδοσιακός οικισμός (Π.Δ. 3-9-1993/ΦΕΚΔ΄1200/28-9-1993).

*** Ολόκληρος ο οικισμός του Πόρου είναι κηρυγμένος διατηρητέο ιστορικό μνημείο (ΦΕΚ 352 /Β/31-5-67).

Εκτός όσων αναφέρουμε σ αυτή τη σελίδα υπάρχουν και άλλα κτίρια του Πόρου, δημόσια η ιδιωτικά, που θα βρείτε στη σελίδα ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΑ ΚΤΙΡΙΑ. Και φυσικά για τις ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΛΛΟΝΕΣ.

Ο Αη Γιάννης (αριστερά) στο Καστέλλι του Πόρου - Ρολόι (χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας) έχει κηρυχθεί διατηρητέο ιστορικό μνημείο ( (ΦΕΚ 332/6-8-36). Το ίδιο και η Κοίμηση της Θεοτόκου (δεξιά) όπου είχε ταφεί ο Χριστόδουλος Μέξης.Ηταν οι πρώτες εκκλησίες του Πόρου.

Το Γερμανικό φρούριο « Τεπελένι» στις Αδέρες χτίστηκε από τους Γερμανούς το 1941, και κανονιοβολήθηκε από αυτούς, από πλοίο, κατά την αποχώρησή τους το 1944. Σήμερα χρησιμοποιείται από βοσκούς για να στεγάζει τα γιδοπρόβατά τους.

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΟΥ ΦΑΒΙΕΡΟΥ - ΣΤΕΝΟ ΤΩΝ ΜΕΘΑΝΩΝ

Διατηρητέο ιστορικό μνημείο (ΦΕΚ 335/Β΄/12.5.1972). (Στενό Μεθάνων αρχαιολογικός χώρος Α1/φ43/54118/3272/πε ΦΕΚ Β 425/6-5-1998)

Ο βαρόνος Νικόλαος Κάρολος Φαβιέρος, το 1826, επισκεύασε το φρούριο που είχαν κατασκευάσει οι Αθηναίοι το 425 π.Χ, στη στενή λωρίδα που ενώνει την Πελοπόννησο με τη χερσόνησο των Μεθάνων - λίγο μετά την Τακτικούπολη, που πήρε το όνομά της από τον τακτικό στρατό, που δημιούργησε ο Φαβιέρος - αφού παρέλαβε ό,τι υπήρχε από το συνταγματάρχη Ροδίου.

Ο Φαβιέρος ( 1782-1855) ήταν γάλλος στρατηγός. Πήρε μέρος στους πολέμους που έκανε ο Ναπολέων και διακρίθηκε για τη γενναιότητά του, και ανέβηκε ταχύτατα, τους βαθμούς της στρατιωτικής ιεραρχίας. Σε ηλικία 30 ετών, ήταν συνταγματάρχης, και είχε τιμηθεί με τον ταξιάρχη της Λεγεώνας της Τιμής και είχε πάρει τον τίτλο του βαρόνου. Μετά την παλινόρθωση των Βουρβώνων, αποτάχθηκε, όπως και οι περισσότεροι αξιωματικοί του Ναπολέοντα.

Επειδή εδιώκετο, κατέφυγε στην Αγγλία, και το 1823, τέθηκε στην υπηρεσία της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας. Αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο με το ψευδώνυμο « Ντε Μπορέλ» έμεινε λίγο, και ξανάφυγε στην Αγγλία, για να επιστρέψει το 1825. Από κει και μετά επιδόθηκε με όλες τις δυνάμεις στη δημιουργία του πρώτου τακτικού στρατού και ανέλαβε τη διοίκησή του.

Τα πλεονεκτήματα αυτού του στρατού φάνηκαν στην εκστρατεία της Εύβοιας στη μάχη του Χαϊδαρίου, των Σπετσών και της Υδρας. ( Είχε στο στρατό του και πολλούς φιλέλληνες μεταξύ των οποίων και τον Κεφαλλονίτικης καταγωγής Ιωσήφ Αμπάτη από το Βονιφάτιο της Κορσικής).

Ο Φαβιέρος ήταν αγαπητός και οι Ελληνες πολεμιστές τον τιμούσαν.

Ο «κολονέλος» έγινε ένδοξος με την είσοδό του στην πολιορκημένη, από τον Κιουταχή, Ακρόπολη, επικεφαλής 500 ανδρών, που ήταν φορτωμένοι με σάκους πυρίτιδας.

Για την προσφορά του κατά την Γ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας πολιτογραφήθηκε Έλληνας.

Επιχείρησε εκστρατεία στη Χίο, αλλά απέτυχε εξ αίτίας της αντίθεσης των μεγάλων δυνάμεων. Τέλος ήρθε σε προστριβές με Έλληνες παράγοντες, κι αργότερα με τον ίδιο τον Καποδίστρια, και έφυγε στη Γαλλία. Εκεί πήρε μέρος στην επανάσταση του Ιουλίου του 1830, οπότε διορίστηκε φρούραρχος των Παρισίων. Το 1839 έγινε γενικός επιθεωρητής στρατού, και το 1845 ομότιμος της Ανω Βουλής. Τρία χρόνια πριν , το 1842, η Ελληνική Εθνοσυνέλευση τον είχε ανακηρύξει επίτιμο Ελληνα πολίτη. Τότε εκείνος είπε:

« Η Ελλάς μου πληρώνει μεγαλοπρεπώς ολίγας σταγόνας αίματος χυθέντος για την αγίαν υπόθεσίν της».

Και δεν έπαψε ποτέ να μιλάει για την Ελλάδα και να ενδιαφέρεται για τα Ελληνικά πράγματα.

Ο Φαβιέρος έκανε το 1826, την πρώτη προσπάθεια ιδρύσεως Ταχυδρομείου στον Πόρο, αλλά απέτυχε.

Σήμερα το κάστρο είναι δύσκολα επισκέψιμο λόγω της πυκνής θαμνώδους βλάστησης.

Διατηρητέο Ιστορικό μνημείο (ΦΕΚ 279/Α΄/6.11.1924 και ΦΕΚ 425/Β΄/6.5.1998) και αρχαιολογικός χώρος( σχετική απόφαση του ΥΠΠΟ, ΑΡΧ/Α1/Φ43/54269/3276πε./10-4-1998 ΦΕΚ Β 425/6-5-98)

Οπως μας εγνώρισε η Κτηματική Υπηρεσία Πειραιά (413/6-2-04) από το αρχείο της προκύπτει η καταγραφή του στα βιβλία δημοσίων κτημάτων με τα στοιχεία ΒΚ 14"...

Το Μπούρτζι το έχτισε ο φον Εϊδεκ, Βαυαρός στρατιωτικός (γεννήθηκε στη Λωραίνη1788-1861).Το 1826 ήρθε στην Ελλάδα και διετέλεσε πρόεδρος της Επιτροπής Εράνων. Επί Καποδίστρια διορίστηκε φρούραρχος Ναυπλίου. Όταν δε παραιτήθηκε ο Φαβιέρος, τον διαδέχτηκε(1828). Όμως μόνο για ένα χρόνο. Μετά ανέλαβε το στρατό ο Γάλλος υποστράτηγος Τρέζελ, ικανότατος αξιωματικός, κατ επανάληψη υπουργός Στρατιωτικών της Γαλλίας.

Ο Εϊδεκ επιστάτησε στην επισκευή διαφόρων φρουρίων, και έχτισε στον Πόρο, στο νησάκι Μπούρτζι (30 στρ.), το κάστρο που υπάρχει σήμερα αφού κατεδάφισε το ναό του Αγ. Κωνσταντίνου που υπήρχε εκεί . Το νησάκι αυτό είχε δωρίσει στη Μονή Πόρου, προ του 1770 ο Αντώνιος Σέρφος, και το καλλιεργούσαν οι μοναχοί. Ο Εϊδεκ, αλλά και ο Καποδίστριας είχαν υποσχεθεί να ξαναχτίσουν το ναό, αλλά αυτό δεν έγινε μέχρι σήμερα. Στα γεγονότα του 1831, κατά τη ρήξη Υδραίων- Καποδίστρια, έγινε θέατρο μαχών.

Ο Μιαούλης κατόρθωσε να καταλάβει το μικρό φρούριο του Πόρου πάνω στο νησάκι του Aγίου Κωνσταντίνου όπου εγκατέστησε φρούραρχο τον πλοίαρχο Φαλάγκα, για να ελέγχει με το πυροβολικό του το στενό. Και από κει εστράφη κατά του Καποδίστρια.

** Το νησάκι αυτό χρησιμοποιήθηκε σαν οχυρό και από το ναύαρχο του Βυζαντίου Νάσαρ ( επί Βασιλείου Α του Μακεδόνα ( 812-886), στις επιθέσεις του κατά των Σαρακηνών.

Κατά την Κατοχή το χρησιμοποίησαν και οι Γερμανοί.

Το φρούριο χρησιμοποιήθηκε και από το Πολεμικό Ναυτικό σαν πυριτιδαποθήκη. Τελευταία εκεί εκτρέφονταν γουρούνια.

**** Το καλοκαίρι που πέρασε (2003) το ηλεκτροφώτισε για μια νύχτα ο Μαυροκορδάτος που μένει απέναντι στην Αλυκή και ήταν μοναδικό θέαμα. Ο Μαυροκορδάτος επικρίθηκε για την ενέργειά του αυτή.

Ο ΡΩΣΙΚΟΣ ΝΑΥΣΤΑΘΜΟΣ ΥΠ.ΠΟ/ΔΙΑΑ ΙΙ/Γ/1482/25880/5-6-1989 ΦΕΚ 471/Β/16-6-89

Στην Πλάκα του Πόρου,δίπλα στο Μπούρτζι, υπάρχει ένα μικρό γραφικό νησάκι, που το ξέρουμε σαν νησάκι Δεϊμεζη, ή Καρρά, το Λαζαρέτο.

Η νησίδα "Δεϊμέζη" ή "Λαζαρέτο" παραχωρήθηκε στον Δημ. Σπυρ. Δεϊμέζη με το αριθμ. 26538/30-7-1912 παραχωρητήριο του υπουργείου Οικονομικών. (Αρχαιολογικός χώρος( σχετική απόφαση του ΥΠΠΟ, ΑΡΧ/Α1/Φ43/54269/3276πε./10-4-1998 ΦΕΚ Β 425/6-5-58)

Ο Σπυρίδων Δεϊμέζης (1829-1902), πατέρας του Δημητρίου, υπήρξε πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Επί υπηρεσιακής Κυβέρνησης Κ. Κωνσταντόπουλου, διετέλεσε υπουργός Οικονομικών, καθώς και βουλευτής Τροιζηνίας τα χρόνια 1895-1899. Από τον Δημ. Δεϊμέζη περιήλθε στο γαμπρό του δικηγόρο Βασίλη Καρρά. Τα έτη 1969-1970 ο Καρράς προσπάθησε να το πουλήσει στο βαθύπλουτο Γάλλο Ανρύ Γκοέν. Εγινε προσύμφωνο, δόθηκε προκαταβολή και ο Γάλλος πήγε πάνω στο νησάκι μπουλντόζες και άλλα μηχανήματα για να διαμορφώσει το χώρο. Πήγε ακόμα και νερό του Δήμου, και πολλές γλάστρες. Αλλά τελικά διαπιστώθηκε ότι δεν μπορούσε να χτίσει κι έτσι το εγκατέλειψε, χάνοντας την προκαταβολή, και αγόρασε στο Καραπολίτι.

Από τον Καρρά περιήλθε στο γαμπρό του Καπράλο που είχε τα πλοία «Μάνια» και «Δελφινάκι». Το νησάκι δεν έχει κτίσματα.

*** Οπως αναφέρει ο "ΟΔΗΓΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ" έκδοση ΠΥΡΣΟΥ 1930, το χρόνο εκείνο ο Νικόλαος Δεϊμέζης, ήταν προξενικός πράκτωρ της Γαλλίας στον Πόρο.

ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΟΚΤΗΤΑ;

Περίεργο είναι πως μερικά νησάκια του Πόρου εμφανίζονται ιδιόκτητα, αφού αν εφαρμοστεί ο

Νόμος 2971/01 και χαραχθε ο αιγιαλός και η παραλία - που ανήκουν στο δημόσιο και

είναι κοινόχρηστα - γύρω, γύρω, δεν μένει τίποτα.

Παρ ότι είναι παλιότερο των 100 ετών δεν έχει κινηθεί η διαδιακασία κήρυξης του ναϊδρίου, ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου. Μπορεί να κατεδαφιστεί μόνο κατόπιν αδείας του ΥΠΠΟ(Ν.3028/2002).

Το νησάκι Δασκαλιό που βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο του λιμανιού του Πόρου, χρησιμοποιήθηκε για ένα διάστημα σαν τόπος εκτέλεσης αυτών που καταδικάζονταν σε θάνατο. Αλλά το όνομά του το πήρε μάλλον από το γεγονός ότι εκεί λειτουργούσε «κρυφό σχολειό». Εκεί λέγεται ότι υπήρχε το εκκλησάκι της Αγίας Αννας, είναι άγνωστο όμως πότε χτίστηκε.

Σήμερα υπάρχει το ναϊδριο της Κοίμησης της Θεοτόκου – η Παναγίτσα - σε χώρο του οποίου η μοναχή Φρατζέσκα, από τη Σηλυβρία του Πόντου, εγκατέστησε τους αργαλειούς της και δίδασκε στα κορίτσια του νησιού την υφαντική, όταν έφυγε από τη Μονή της Ζωοδόχου Πηγής,- αφού πήγαν μοναχοί και δεν μπορούσε να μένει άλλο εκεί. Γι αυτό το λόγο ονομάστηκε «Δασκαλίτσα» ή «Δασκαλειό». Η Φρατζέσκα ήταν μια χριστιανή νέα που για να αποφύγει κάποιον πασά, που ήθελε να την κάνει γυναίκα του, ήρθε και κρύφτηκε στο Μοναστήρι. Αυτός την ανακάλυψε, αλλά και πάλι τον απέφυγε, κατορθώνοντας τελικά , όχι μόνο να την αφήσει ήσυχη, αλλά και να την βοηθάει.

Διαπρεπείς Ελληνες γλωσσολόγοι, πιστεύουν ότι η τοπωνυμία «Δασκαλιό» που συναντάται σε πολλά μέρη της χώρας μας, προήλθε από τους παλιούς ενετικούς χάρτες λιμένων οι οποίοι σημείωναν με τη λέξη «σκόλιο» τους σκοπέλους, που με την ιταλική πρόθεση «ντι» ή «ντα» = «ντασκόλιο» προέκυψε το «Δασκαλειό» ή «Δασκαλιό». Γι αυτό και δεκάδες βραχονησίδες της χώρας μας έχουν αυτό το όνομα.

Εκεί το 1960 γυρίστηκε ένα μέρος της ταινίας « η Κα Δήμαρχος», με τον Νίκο Κούρκουλο, την Αθηνά Δημούρη, τη Γεωργία Βασιλειάδου και το Βασίλη Αυλωνίτη.

Τελευταία (2002) και επειδή έχει σχήμα καρδιάς, ο ΕΟΤ το ονόμασε «ΕΡΩΣ» και το συμπεριέλαβε σε διαφημιστική αφίσα του που κυκλοφόρησε σε όλο τον κόσμο.

Στο εκκλησάκι της νησίδας έχουν γίνει καιρούς πολλοί γραφικοί γάμοι.

Βέβαια μπορεί το νησάκι να είναι ιδιοκτησία της οικογένειας Εβερτ, και συγκεκριμένα της συζύγου του επιτίμου προέδρου της ΝΔ. κ. Μιλτιάδη Εβερτ, Λίζας Βάντερπουλ, αλλά το εκκλησάκι, η Παναγίτσα που είναι πάνω εκεί, ανήκει και εποπτεύεται από την Ενορία Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης του Πόρου, η οποία έχει και τα κλειδιά - το χρησιμοποιούν και οι ιερείς των άλλων ενοριών του Πόρου και του Γαλατά.

Πρέπει να τονίσουμε ότι είναι τόσο φροντισμένο με επισκευές και βοηθητικούς χώρους, που πραγματικά προκαλεί το θαυμασμό όσων το επισκέπτονται.

Μετά τον Αγώνα του 1821, το Ελληνικό κράτος, βοήθησε διάφορους αγωνιστές να αποκτήσουν μεγάλες κτηματικές εκτάσεις, σαν επιβράβευση της προσφοράς τους. Μεταξύ αυτών και η οικογένεια Τομπάζη, που είχε το γνωστό κτήμα στο Γαλατά. Σ αυτό το κτήμα υπάρχει ένα παλιό όμορφο κτίσμα.

Το κτίριο δεν έχει κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο. Μπορεί να κατεδαφιστεί μόνο κατόπιν αδείας του ΥΠΠΟ (Ν.3028/2002).

Ο Πόρος και η Τροιζηνία το 1834, γκραβούρα του Γερμανού περιηγητή- αρχαιολόγου - ζωγράφου Οθωνος Στάκκελμπεργκ. Ο Γαλατάς δεν έχει δημιουργηθεί ακόμα. Στην κορυφή διακρίνονται τα ερείπια των μύλων.

Δύο παλιοί ανεμόμυλοι στην κορυφή της Σφαιρίας του Πόρου, ο γνωστός μας μύλος κι άλλος ένας -ερείπια - κοντά στους Αγίους Αναργύρους, έχουν χαρακτηριστεί με απόφαση του ΥΠΠΟ ιστορικά διατηρητέα μνημεία. Χτίστηκαν γύρω στο 1600.( Αριθ. απόφασης ΔΙΛΑΠ/Γ/208/6731/26-4-90 ΦΕΚ/357/Β/18-6-90 ).

Ιστορικό διατηρητέο μνημείο έχει χαρακτηριστεί και η βίλα " Γαλήνη" της Ιουλίας Δραγούμη, (ιδιόκτητη) όπου έχουν γυριστεί πολλές ταινίες κι έχουν μείνει πολλοί διάσημοι και επώνυμοι. ( Αριθ. απόφασης ΥΠΠΟ/ΥΔ/1795/29326/9-7-86 ΦΕΚ 606/Β/23-9-86, με ζώνη προστασίας 500 μέτρων, περιμετρικά).

Από τα πιο κάτω κτίσματα είναι διατηρητέα και προστατεύονται αυτοδικαίως όσα χρονολογούνται προ του 1830, όσα με διάφορες αποφάσεις έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα, αλλά κανένα αν είναι 100 ετών δε μπορεί να κατεδαφιστεί ή να εκτελεστούν οικοδομικές εργασίες χωρίς άδεια του ΥΠΠΟ(Ν.3028/2002).

*** Το ναϊδριο Παναγίας ( Λεμονοδάσους ) προστατεύεται αυτοδικαίως, ως χρονολογούμενο προ του 1830 (Ν.3028/2002) και επί πλέον ευρισκόμενο σε αρχαιολογικό χώρο (ΦΕΚ 425/Β΄/6.5.1998), (που έχει κηρυχθεί η περιοχή Αρτίμου, Λεμονοδάσους).

(Σχετική απόφαση του ΥΠΠΟ, ΑΡΧ/Α1/Φ43/54269/3276πε./10-4-1998 ΦΕΚ Β 425/6-5-98).

*** Η Δεξαμενή στην ακτή Σακελλάρη -Καραπολίτι Πόρου , από όπου υδρευόταν η περιοχή Αθήνας -Πειραιά πριν από το 1900.

*** Στη βορειοδυτική ακτή του όρμου Βιδίου διασώζεται παλαιό Ελαιοτριβείο, εξαιρετικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής.

*** Επίσης αποθήκες- Τελωνείο στο Βίδι Πόρου. Χτίστηκαν από Τούρκους αιχμαλώτους το 1912-1913.

*** Στο Βίδι, υπάρχει ο βυζαντινός ναός της Ευαγγελίστριας, μετόχι της Ευαγγελίστριας της Τήνου.

== Ο Ναός της Θεοτόκου, εκεί όπου ήταν παλιά το Μοναστήρι.

*** Η Επισκοπή του Δαμαλά. Ο αρχικός ναός ανήκει στον 11^ο αιώνα, είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, σύνθετος τετρακιόνιος και κτισμένος πάνω σε παλαιότερο τετρακιόνιο.
== Η Παλαιοχριστιανική Βασιλική Δαμαλά. Ο ναός είναι τρίκλιτη βασιλική, με νάρθηκα και εγγεγραμμένη αψίδα. Το δάπεδο καλύπτεται από ψηφιδωτό το οποίο χρονολογείται τον 5^ο αιώνα μ.Χ.

**** Η Μεταβυζαντινή Μονή Αγίου Δημητρίου. Το καθολικό είναι εκκλησία σταυρεπίστεγη με τοιχογραφίες, έργο του Νεκταρίου Ιερομονάχου. ( ΦΕΚ 501/Β/21-10-78)

*** Στην Τροιζήνα, υπάρχουν οι παλιοί ναοί των Αγίων Αποστόλων, Αγίου Γεωργίου, Αγίου Θεοδώρου, Αγίου Νικολάου και Ιωάννου Αποκεφαλιστή.

*** Στη Δρυόπη, ο βυζαντινός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου.

*** Στο Άνω Φανάρι, υπάρχουν οι παλιοί ναοί της Αγίας Τριάδος και του Αγίου Νικολάου.

*** Στα Μέθενα ο ναός του Αγίου Νικολάου στο Βαθύ, του Αγίου Γεωργίου στον Αγιο Γεώργιο και της Αγίας Βαρβάρας στην Κουνουπίτσα.

*** Στο Άνω Φανάρι υπάρχουν ερείπια κάστρου της κλασικής περιόδου με ορθογώνιο πύργο, πύλη και τμήμα τείχους, το οποίο αργότερα ενσωματώθηκε στο φραγκικό φρούριο. Επίσης υπάρχουν εκτεταμένα ερείπια από οικισμό και τάφους της γεωμετρικής και της ρωμαϊκής εποχής.

*** Ερείπια κάστρου υπάρχουν και στον Αγιο Δημήτριο Δρυόπης, στην Καλλονή, περιοχή Πύργου, και στον Ευαγγελισμό-Σκαπέτι.

*** Κοντά στον οικισμό Χώριζα , νότια του όρους Ορθολίθι στα σύνορα με την Αργολίδα υπάρχει ενετικό κάστρο στο οποίο βρέθηκαν μυκηναϊκά όστρακα.

*** Στην Αγία Ελένη. δυτικά του οικισμού, στην κορυφή του υψώματος «Μπιντένι – Κιάφα» σώζονται αρχαίες οχυρώσεις, κυκλώπειο τείχος και πολυγωνικό οχυρό των κλασσικών χρόνων.

*** Ερείπια πολλών νερόμυλων σε διάφορες περιοχές.

Να σημειωθεί ότι ολόκληρη η Επαρχία είναι διάσπαρτη από παλιά εκκλησάκια. Υπάρχει μεγάλος πολιτιστικός πλούτος.