Η  Αντίσταση  κατά  των κατακτητών  Γερμανών  την περίοδο  1941-1944  είναι ένα μεγάλο  κεφάλαιο  στην ιστορία της  Τροιζηνίας , του Πόρου και του Γαλατά.

    Στην αρχή  όλοι οι Ελληνες αντιστασιακοί   ξεκίνησαν μαζί, με τον ίδιο σκοπό, αλλά όσο περνούσε  ο καιρός  με την επέμβαση  και τις υποσχέσεις   ξένων  δυνάμεων  που ήθελαν να πετύχουν επιρροή, τους διαίρεσαν , κι έτσι φθάσαμε   στις Εθνικές  Αντιστασιακές Οργανώσεις   «ΕΔΕΣ», «Ελληνικός  Στρατό», αλλά  και  στο «ΕΑΜ»,  «ΕΛΑΣ», «ΟΠΛΑ» κλπ.

          Γεγονός  που οδήγησε σε αδελφοκτόνα   γεγονότα, κι όσο περνούσε ο καιρός  κατά   τη διάρκεια της Κατοχής, οι πρωταγωνιστές  πωρώνονταν, με   τελικό  αποτέλεσμα   τον Εμφύλιο  ή συμμοριτοπόλεμο , που κατέστη αναπόφευκτος  όσο  πλησιάζαμε   προς  την ανάληψη της εξουσίας   στη χώρα μας, αλλά και μετά.

  ***   Τα  Τσελεβίνια  και το Φουρκαρί κατά την περίοδο της Κατοχής ,  ήταν θέατρο δραστηριοτήτων της Εθνικής Αντίστασης. Στα Τσελεβίνια, στο Φουρκαρί και αλλού  έφθαναν συχνά  ελληνικά και συμμαχικά  υποβρύχια, τη νύχτα, από τη Μέση Ανατολή. Διακινούσαν κατασκόπους και είχαν επαφή  με τις  μονάδες Εθνικής  Αντίστασης. Μέλη της Ομάδας αυτής  μαζί με τους ντόπιους, Βαλτετσιώτικης καταγωγής,   περιέθαλπαν  και έκρυβαν από  τους Γερμανούς, με κίνδυνο της ζωής τους  Ελληνες και ξένους  κατασκόπους. Ενας από τους πολλούς που έφθασαν εκεί  ήταν  και ο αξιωματικός της Χωροφυλακής και κατόπιν  οπλαρχηγός  του Ε.Σ.  Απόστολος  Κουβελάκης. Εφερναν  επίσης οπλισμό και  χρυσές   λίρες για τις ανάγκες του «Ελληνικού Στρατού».

    Τα υποβρύχια  έπαιρναν, επίσης για τη Μέση Ανατολή, όσους κινδύνευαν αν έμεναν στην Ελλάδα.

    Στην  περιοχή  αυτή κατέβαιναν  ακόμη και την Κατοχή και  το σκληρό 43-44,  πολλοί Βαλτετσιώτες  για να βοσκήσουν  τα πρόβατά τους, ή να καλλιεργήσουν  τα χτήματά τους. Αυτοί  γινόντουσαν κάπου- κάπου και ακούσιοι  πληροφοριοδότες.

     Οι κομάντος κρύβονταν στο Φουρκαρί από την οικογένεια Αρ. Σαμπάνη.

    Τους  είχε αποβιβάσει στο Μπούφι  το υποβρύχιο "Παπανικολής", έκαναν καλύβες στο Περγάρι και κατασκόπευαν  τα πλοία των Γερμανών που περνούσαν από κει. Δείτε  Ανατολική Τροιζηνία.

    Όταν  το  ανακάλυψαν οι Γερμανοί, η οικογένεια κρύφτηκε  στα βουνά.  Ο Νίκος Αρ. Σαμπάνης  πήγε στο   Βαλτέτσι– καλοκαίρι του 1943.  Εκεί ο φυγόδικος των Γερμανών ρώτησε έναν καπετάνιο του ΕΛΑΣ   που ήταν περαστικός από το χωριό:

--« Που πάτε  τώρα εσείς καπετάνιε;»  Και η  απάντηση: 

--«Πάμε  να χτυπήσουμε το Βρεττάκο» - αρχηγό  των εθνικών  ομάδων. 

--«Και τι είναι ο Βρεττάκος;» ρώτησε ο Σαμπάνης.

-- «Φασίστας και προδότης» απάντησε με στόμφο  ο καπετάνιος.

--« Ε, γι  αυτό  το λόγο δεν βγαίνουν  οι Βαλτετσιώτες στο αντάρτικο, γιατί δεν θέλουν  να  σκοτώνονται Ελληνες με Ελληνες» απάντησε   Ο Νίκος Σαμπάνης.

**** Πολύ βοήθησαν  την Αντίσταση  και οι κάτοικοι   της Τροιζήνας (Δαμαλά)  γι αυτό και μετά  τον πόλεμο  η Νεοζηλανδική κυβέρνηση  τους έστειλε  ευχαριστήριο.

                ΟΙ     ΤΕΝΕΚΕΔΕΣ   ΜΕ  ΤΙΣ  ΛΙΡΕΣ

   ***  Στα Τσελεβίνια  κάποιοι είχαν βρει   χρυσές  λίρες  μέσα σε τενεκέδες.  Είχαν δει τους Αγγλους που τους άφηναν. Επειδή δεν ήξεραν  τι είχαν μέσα  τους πέταξαν  στα βράχια  και άνοιξαν. Και  μετά τις μάζεψαν.

      Αλλά  και οι δυο  έκαναν  τέτοιες επιδείξεις  πλούτου που  τους υποψιάστηκαν, και  μετά   από ένα γερό ξύλο, αναγκάστηκαν να τις επιστρέψουν.

      Να, όμως, πως  έχει  αυτή η υπόθεση, σύμφωνα με όσα   μου  αφηγήθηκε το 1972,  ο  Στ.  Αρναουτάκος:

      Το  1943, ο αφηγητής μου, ηλικίας 10 χρόνων, ήταν ναυτόπουλο  στο βενζινοκίνητο   καΐκι  του πατριώτη καραβοκύρη Πολυχρόνη Λεωτσάκου   από την Πλύνθρα  Λακωνίας.

       Την εποχή εκείνη -χειμώνας ήταν- ήρθαν σε επαφή με τον Λεωτσάκο    Αγγλοι κομάντος που  είχαν  φθάσει στη Λακωνία από τη Μέση Ανατολή,  για να ενισχύσουν την  Αντίσταση.   

       Τελικός τους προορισμός  ήταν  ο Πειραιάς, για να τεθούν επικεφαλής των ομάδων   που δρούσαν στην περιοχή. Ζήτησαν, λοιπόν, από το Λεωτσάκο   να τους μεταφέρει με το καΐκι του.

        Η αναχώρηση έγινε νύχτα. Το  μικρό   καΐκι , μαζί  με  τους  κομάντος,  μετέφερε   και διάφορα   αγροτικά   προϊόντα.

       'Ομως,  καθώς  περνούσε   από  την  Ερμιόνη  και  σταμάτησε  για   ανεφοδιασμό καυσίμων,  ο  Λεωτσάκος  πληροφορήθηκε  ότι  οι  Γερμανοί είχαν παρακολουθήσει τις κινήσεις του, και  ασφαλώς όταν  θα έφθαναν στον Πειραιά, ή πιο πριν, θα τους έπιαναν όλους.    Εφυγε   λοιπόν  γρήγορα  από  την  Ερμιόνη,  και   στη   διαδρομή,  κάπου   στα Τσελεβίνια, αποβίβασε τους τρεις Αγγλους. Αυτοί, από τα πράγματα που είχαν μαζί τους, πήραν  κάτι τενεκέδες, αλλά του άφησαν δυο τεράστιες βαλίτσες πολύ   βαριές,  και   τον παρακάλεσαν   να   τις  μεταφέρει  στον Πειραιά,  όπου  θα  τον  εύρισκε  κάποιος  και θα τις έπαιρνε.

          Στην αρχή ο καπετάν Πολυχρόνης αρνήθηκε,   αλλά ύστερα πείστηκε. Αφησε εκεί   τους  κομάντος, και   μετά  από  ένα ολονύκτιο ταξίδι στο Σαρωνικό, έφτασε στον Πειραιά,  όπου, όπως   είχε  σκεφθεί, οι  Χιτλερικοί  τον  περίμεναν.  Είδε  ένα  περιπολικό σκάφος,  να  τον  πλησιάζει.  Κατέβηκε  τότε  στο  αμπάρι,  πήρε  τις  δυο    βαλίτσες, και άρχισε   να  τις  σκίζει  μ    ένα μαχαίρι, κοντά  στην  κουπαστή. Τότε ξεχύθηκαν  στο νερό χιλιάδες   χρυσές  λίρες,  που   χάθηκαν  στο  βυθό  του πειραϊκού λιμανιού. Στο μεταξύ το  καΐκι  με  τιμονιέρη  το  μικρό  ναυτόπουλο,  έφτασε  στην   προβλήτα,  όπου οι Γερμανοί  συνέλαβαν το  Λεωτσάκο, και μετά μερικούς μήνες τον εκτέλεσαν.

    Ο αφηγητής μου, ποτέ δεν έμαθε τι απέγιναν οι Αγγλοι.   

   Αλλοι   κομάντος είχαν κρύψει χρυσές λίρες σε μια σπηλιά στη Μπινιάρα. Μετά τον πόλεμο, άλλοι ήρθαν βρήκαν τον Νικ. Αρ. Σαμπάνη,  και τον ρώτησαν που είναι η σπηλιά. Αυτός ανυποψίαστος  τους την έδειξε,και τότε οι επισκέπτες  τούβαλαν το περίστροφο στον κρόταφο για να φύγει,   και  τις πήραν κι έφυγαν.

    Τους έπεσαν όμως μερικές, που τις βρήκε μια γυναίκα της περιοχής, και τις έκανε  σταυρό και κοσμήματα   στο χρυσοχόο του Πόρου,  Γεώργιο  Νάκο.

            ΚΟΜΑΝΤΟΣ  ΚΑΙ ΣΤΟ ΛΕΜΟΝΟΔΑΣΟΣ

--- Το  41-43  κρύβονταν στο Λεμονοδάσος πολλοί από τους Αγγλους κομάντος:

***Οι Λαζάρου (Καρδάσηδες)  έκρυβαν έναν άγγλο  που σήμερα ζει στη Μάνη.

***Αλλοι κρύβονταν στο υπόγειο του σπιτιού της οικογένειας του Λάκη Γκούμα  και δίπλα σε μια σπηλιά που υπάρχει ακόμη έκρυβαν τα όπλα.

  Όμως  προδόθηκαν από τον απονήρευτο Νικ. Γ. Σαμπάνη (Νικολό), που όταν ρωτήθηκε   από τους κατακτητές  αν υπάρχουν κομάντος στην περιοχή είπε:  «ούου πολλοί». Κι αφού τις έφαγε, μαρτύρησε που  τους είχε δει. Δεν τα ήξερε όμως καλά τα πράγματα. Εκείνοι μόλις είδαν τις κινήσεις,  πρόλαβαν κι έφυγαν. Συνελήφθησαν ορισμένοι , όπως ο Βαγγέλης Δ. Μπέρδος   αλλά επειδή δεν προέκυψαν στοιχεία σε βάρος τους, αφέθηκαν ελεύθεροι.

 **** Ο παλιός  ξενοδόχος  Κυριάκος Μάνεσης,-πέθανε  το 2002   100 ετών-, απόγονος  του μέλους της Φιλικής Εταιρίας Σπύρου  Μάνεση, ήταν  ένας από τους Ποριώτες  που κατά τη διάρκεια της  Κατοχής, κράτησε πολύ ψηλά το ηθικό των συμπατριωτών  του, αφού ακούγοντας ραδιόφωνο(Λονδίνο) κάτω από τη μύτη-κυριολεκτικά -των Γερμανών, τους ενημέρωνε, ενώ παράλληλα  έκρυβε  άγγλους κομάντος, που  έπαιρναν μέρος στην αντίσταση.

           ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ     ΣΤΗΝ  ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ

        Το   φθινόπωρο  του 1942   συνελήφθησαν  από τους Γερμανούς   στον   Πόρο   οι  ψαράδες   Στέφανος  Γ. Δασκαλάκης  και Αναστάσιος Αθαν.  Γιαννούζης, γιατί είχαν  στην κατοχή τους   εκρηκτικές ύλες. Οι Γερμανοί τους δίκασαν  και στις   12  Νοεμβρίου   του ίδιου  χρόνου τους καταδίκασαν σε θάνατο.

        Η  εκτέλεσή τους  έγινε στις  6-1- 43   στην Καισαριανή.

  ++++ Μία ημέρα  μετά, 7-1-43  εκτελέστηκαν   στον ίδιο χώρο  οι Ποριώτες  Νικόλαος  και Βασίλειος  Βιρβίλης - αδέλφια- καθώς και ο γιατρός Νικόλαος Β. Καρσιώτης   που εργαζόταν  στον Πόρο.

        Οι τρεις εκτελεσθέντες, ο φαρμακοποιός   Νικόλαος  Βιρβίλης, ο αδελφός του   Βασίλης-πατέρας του  Ποριώτη δικηγόρου κ. Αντώνη  Βιρβίλη-,   και    ο Καρσιώτης,  είχαν συλληφθεί μαζί  με  άλλους 15   στον Πόρο – ο Γιώργο Καπέλο, το Γιάννη  Κατακουζηνό, το χρυσοχόο Μιχ. Νάκο, το Διευθυντή της Τράπεζας, τον Τελώνη,  τον  Εφορο  και άλλους-  με την    κατηγορία  ότι   άκουγαν    την Ελληνική  Εκπομπή   του Λονδίνου, που     προέτρεπε   τους Ελληνες  σε  αντίσταση, κι ακόμη  ότι βοηθούσαν  Άγγλους  κομάντος  που τους έκρυβαν στα χτήματά τους.

       Τους   δίκασαν στον Παρνασσό, αλλά επειδή  δεν μπόρεσαν να αποδείξουν τις κατηγορίες, τους αθώωσαν, αλλά  κράτησαν   ομήρους   τους  τρεις, που  τους εκτέλεσαν  τελικά, όταν  έγιναν   διάφορα σαμποτάζ, όπως η ανατίναξη  της ΕΞΠΟ   στην Αθήνα, μαζί με άλλους  18  που ήταν   υπεύθυνοι για την έκρηξη.

        Αργότερα  ο αθωωθείς  Γιάννης   Κατακουζηνός  παντρεύτηκε   τη   χήρα  του    φαρμακοποιού  Νικολάου Βιρβίλη, Αιμιλία,   και  διατήρησε το φαρμακείο του    για  αρκετά  χρόνια.

  +++Την άνοιξη  του 43  από   ένοπλους  της  αντίστασης  εκτελέστηκαν  κοντά  στα  Μέθανα , ενώ ταξίδευαν με το καίκι  του  Δημ. Κακούρη  για τον Πειραιά, ο   δήμαρχος  Αχιλλέας Παπαντωνίου, ο  δασάρχης Παπαχρήστου, ο αστυνομικός Πέτρος Γουβιώτης  και η   πλούσια  κυρία Αικατερίνη Γκιώνη.  Η  Αικατερίνη  Γκιώνη  εκτελέστηκε  από  το βαφτισιμιό   της.      Τρεις  άντρες   της   ένοπλης   αντίστασης   κατέλαβαν  το  καΐκι  στο Μπογάζι, το  οδήγησαν  σε  όρμο κάτω  από την Τακτικούπολη,  την έβγαλαν  με τη βία από το    σκάφος,  μαζί  με  άλλους  και   τη  σκότωσαν  γιατί   ήταν  λέει  πλούσια.   Μέσα  στο  καϊκι   ήταν  και  πολλοί άλλοι, όπως ο Μίμης  Νόσης, ο Νίκος Βέττας  κ.ά. που, όμως, γλίτωσαν.   Εκτελέστηκαν   επίσης ο Ταμίας Λεωτσάκος,  ο  δικαστικός κλητήρας Μιχαήλ Σχίζας,  ο Σπύρος Καραδήμας,  ο τεχνίτης  μυλόπετρων  Γιάννης Στεργίου, ο Ευάγγελος  Παλυβός,   ένας  κουτσός  λούστρος  του Πόρου,  ο  Προκόπης από την Υδρα, και άλλοι  λόγω προσωπικών διαφορών, η   γιατί  θεωρήθηκαν χαφιέδες.

***   Σε  συμπλοκή ανταρτών –Γερμανών,  κοντά στην Τροιζήνα σκοτώθηκε ο Αδάμης   Σαραντόπουλος (1943 ).

***  Ο

     Ο  Γεώργιος   Κωστελένος είχε μεταναστεύσει στην Αμερική  όπου είχε αναμειχθεί στο συνδικαλισμό και το εργατικό Κόμμα. Ηρθε στον Πόρο γύρω στο 1909-1910  οπότε και αγόρασε  το κτίριο  όπου στεγάστηκε αργότερα το ξενοδοχείο "Ποσειδώνιο". Παιδιά  του ο Θανάσης- έφυγε νωρίς- ο Μίμης, ο Κυριάκος και η Γεωργία.

      Στις αρχές   του 1944, (18-4) από ένοπλους της αντίστασης  εκτελέστηκε στον Πόρο, μπροστά  στα σκαλιά  του ξενοδοχείου ΜΑΝΕΣΗ, όπου έμενε με τη σύζυγό του,  ο έπαρχος Σκηπίων   Φιντάνα, επειδή ήταν διορισμένος από τους Γερμανούς.

    Τότε οι Γερμανοί  συνέλαβαν 25 άνδρες και τους πήγαν  στην πλατεία του Προγυμναστηρίου για να τους εκτελέσουν. Αλλά  τελικά με τη μεσολάβηση  του δημαρχεύσαντος  Γεωργίου  Κωστελένου, αφέθηκαν ελεύθεροι, αφού κατάφερε να πείσει   το Γερμανό φρούραρχο Φράϊμπεργκ – που είχε  αγγλίδα μητέρα- ότι οι εκτελεστές του Σκηπίωνα δεν ήταν από την Τροιζηνία.

     Λεπτομερέστερα:  

     Ο  Γεώργιος Κωστελένος  είχε πάρει μέρος στη  Συνέλευση των Κορυσχάδων το Μάιο  του  1944 (σε κύκλο)  ως αντιπρόσωπος της Τροιζηνίας  και πολλές φορές είχε δεχθεί στον Πόρο  τους Πέτρο Κόκκαλη πατέρα του Σωκράτη και  Γεώργιο Σημίτη πατέρα του τα πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη.

ο  γιατρός Κώστας Αθ. Σαραντόπουλος  στο    βιβλίο του  «Βαλτέτσι 1944 – Μαρτυρία», αναφέρει  ότι ο Γεώργιος Κωστελένος  που διετέλεσε  Δημαρχεύων Πόρου, υπήρξε .....αντάρτης. Ωστόσο ήταν στην Αντίσταση.

         Συγκεκριμένα  ο ΚΑΣ  δημοσιεύει στη σελίδα 295  μαρτυρία της Γιαννούλας Γεωργούλη – Γάτσινου, που μεταξύ  άλλων αναφέρει:

«…… Στα πάνω Αλώνια ( του Βαλτετσίου) Ιούνιο του 1944,  είδαμε κάποιον αντάρτη με γένια, που έδωσε εντολή « τα γυναικόπαιδα να γυρίσουν στα σπίτια τους» και δεν τον ξανάδαμε πια. Αργότερα   άκουσα ότι αυτός ήταν ο Κωστελένος,  Βαλτετσιώτικης καταγωγής  που ήταν  κάποτε δήμαρχος  του Πόρου και τώρα είχε πάει στο αντάρτικο……Ισως  αλήθεια , ίσως  συνωνυμία ή λάθος. Πάντως  η ενέργειά του  ήταν  καλή..»    

      Γεγονός πάντως είναι  ότι:

      Οι  αντιπρόσωποι  στην  ΠΕΕΑ είχαν εκλεγεί  μυστικά σε  δύο φάσεις. Τη διεξαγωγή εκλογών στις 25 Απριλίου 1944 με άμεση μυστική ψηφοφορία του λαού  όπου αναδείχθηκαν οι  εκλέκτορες και  ακολούθως στις 30 Απριλίου όπου και  αναδείχθηκαν εξ  αυτών οι  αντιπρόσωποι  του Εθνικού Συμβουλίου.

   ===  Ο Πέτρος Κόκκαλης ήταν από τα επιφανή στελέχη της ελληνικής Αριστεράς. Καθηγητής Ιατρικής, αποτέλεσε μαζί με άλλους διανοούμενους –τον Σβώλο, τον Γληνό, τον πατέρα του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη, Πειραιώτη  Γεώργιο Σημίτη– τα στελέχη της Κυβέρνησης του Βουνού. Η μητέρα του Σωκράτη όμως, η Νίκη, ήταν ουσιαστικά η αριστερή συνείδηση πίσω από τον Πέτρο. Νοσοκόμα, βοηθός του Πέτρου Κόκκαλη και μέλος του ΚΚΕ, έγινε ο έρωτάς του και ο ιδεολογικός του φάρος. Αυτή ακολούθησε στο βουνό ο διανοούμενος γιατρός κι έγινε αργότερα σύμβολο ο ίδιος της Αριστεράς. Το 1949, ο Σωκράτης Κόκκαλης είναι 10 χρόνων, όταν τα ένοπλα τμήματα του Δημοκρατικού Στρατού, μετά την ήττα,  περνάνε στα σοσιαλιστικά κράτη. Ο Πέτρος Κόκκαλης, μετά από περιήγησή του στα κράτη του υπαρκτού   θα καταλήξει στο Βερολίνο. Λαμπρός επιστήμονας  γίνεται διευθυντής του Καρδιοχειρουργικού Ινστιτούτου στο Ανατολικό Βερολίνο, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Humboldt και προσωπικός γιατρός του ηγέτη της Ανατολικής Γερμανίας Βάλτερ Ούλμπριχ και αργότερα του Χόνεκερ.  

    ===   Ο Γεώργιος Σημίτης (1899 - ;) ήταν Έλληνας νομικός και πολιτικός. Γεννήθηκε στον Πειραιά και ήταν γιος του Σπυρίδωνος Σημίτη.  Ψηφίστηκε από τους Πειραιώτες για αντιπρόσωπός τους στους Κορυσχάδες. Ορίστηκε  διοικητής της Ρούμελης και εικονίζεται δίπλα στον Άρη   Βελουχιώτη όταν μπήκε και μίλησε στη Λαμία.  

***   Στις  Δυνάμεις   που  επιτέθηκαν  στο Βαλτέτσι   (15-6-44),  γράφει ο Κώστας Σαραντόπουλος,  μετείχε και ο  μεγαλόσωμος Νίκος  Μπέλλος  από την Τροιζήνα (Δαμαλά), τον οποίο οι Βαλτετσιώτες   βρήκαν  νεκρό   μπροστά στην πόρτα του σπιτιού  του Κρίκωνα (τώρα Γιάννη Σαραντόπουλου-Ψαθά). Από τη μέση  και πάνω ήταν  γυμνός  και έφερε  κοιλιακό  τραύμα με πρόχειρη  επίδεση. Φαίνεται ότι τραυματίστηκε σε άλλο μέρος  και μεταφέρθηκε  στην απυρόβλητη  αυτή τοποθεσία όπου και πέθανε.  Το  νεκρό  αυτό έθαψαν μετά δυο μέρες ο γερο-Δήμος Παλυβός και ο  παπα – Θόδωρος Σταματόπουλος.

ημέρες τις ζωής της  σε συνθήκες απάνθρωπες, όπως όλοι  οι έγκλειστοι εκεί».

          Η  περίπτωση της Παναγιώτας Ηλία   Μπίσσια

    Μια  άλλη ενδιαφέρουσα  περίπτωση, είναι  εκείνη  της Παναγιώτας  Ηλία Μπίσσια, που σήμερα ζει  στα  Μπισσέϊκα -  Τσελεβίνια  -  της  Τροιζηνίας, και ο  γιος της Ηλίας  έχει  το περίπτερο  στη μεγάλη σκάλα  του Γαλατά.

    Σύμφωνα με όσα αναφέρει   ο Κώστας  Αθ. Σαραντόπουλος στο βιβλίο του  «Βαλτέτσι 1944 – Μαρτυρία –( Εκδόσεις ΑΡΜΟΣ,2003) σελίδες  139, 140, 142, 281   και 282:

      Η   Παναγιώτα ήταν  κόρη  της  Ελένης ( Λέκως)  Παναγιώτη Ράμμου. Η Ελένη  ήταν το γένος Ηλία Πλατανίτη , αδελφή της Χρυσούλαινας και του Γεωργίου   Πλατανίτη  από την Τρίπολη.

      Ο πρώτος γάμος της Ελένης με το Θοδωράκη  Μέλλο ήταν άτυχος. Ο άνδρας  της   πέθανε πολύ νέος  και άφησε  ορφανά  τα δυο μικρά του παιδιά, το Γιώργο και την Παναγιώτα. Κατόπιν η Ελένη  παντρεύτηκε  τον Παναγιώτη   Ράμμο, έναν  καλό και έντιμο Βαλτετσιώτη   κτηνοτρόφο.

     Η κόρη της  Παναγιώτα  Μέλλου – Ράμμου, παντρεύτηκε  το  1943  τον  Ηλία Μπίσσια,  γιο   του Παναγιώτη Μπίσσια  (Μπισσοπότη) που   θεωρήθηκε πολύ επιτυχής.  Το ζευγάρι ήταν ταιριαστό και πολύ όμορφο. Ηταν ο μεγαλύτερος παραδοσιακός   και μεγαλοπρεπής γάμος που έγινε στο Βαλτέτσι  κατά  την   Κατοχή.  Κράτησε τρεις ημέρες.  Από τότε το χωριό  δεν έχει δει τέτοιο γάμο.

     Στις  18  Μαϊου του 1944  η   Παναγιώτα, παρά την απαγόρευση  που είχαν επιβάλει  οι αντάρτες  να μη βγαίνει  κανείς από το  Βαλτέτσι, πήγε με τη μάνα της  Ελένη στην Τρίπολη,  για να πάει στο γιατρό  το τριών μηνών άρρωστο κοριτσάκι της, τη Γεωργία, αλλά και για να αγοράσουν  τα αναγκαία τρόφιμα.

    Όταν   οι   δυο  γυναίκες  γύρισαν  στο χωριό, ο υπεύθυνος των ανταρτών στο Βαλτέτσι  Φώτης Γατσόπουλος, ρώτησε  το  νεαρό Γιώργο Α.  Σαραντόπουλο, που φύλαγε με το ζόρι σκοπός εκείνη  την ημέρα, αν πράγματι   οι  δυο γυναίκες είχαν πάει στην  Τρίπολη.

    Το πράγμα ήταν  ολοφάνερο, αφού και ο ίδιος  ο Γατσόπουλος  τις είχε δει να έρχονται  από την πόλη. Ετσι ο σκοπός δεν μπορούσε  να το διαψεύσει. Ο Γατσόπουλος εξοργίστηκε.  Γιατί  πολλές γυναίκες  του   είχαν ζητήσει άδεια  να πάνε στην Τρίπολη, αλλά  αυτός δεν τους έδωσε. Εγιναν  διαμαρτυρίες αλλά  ο ΕΑΜίτης, παρ ότι ήξερε αυτές τις  ανάγκες  δεν ήθελε να τις  παραδεχτεί. Ετσι βρήκε την ευκαιρία  να ξεσπάσει. Κι έκανε κάτι το απίστευτο. Εδωσε εντολή  στους    Γιάννη Ν. Ρούσο  και Κώστα Π. Τζαβάρα, που τους είχαν  διορίσει πολιτοφύλακες, να εκτελέσουν  την   Ελένη Π. Ράμμου και τη  κόρη της  Παναγιώτα Ηλία  Μπίσσια.

      Ο Ρούσσος  που ήταν ανεξάρτητο πνεύμα και θαρραλέος, ποτέ δεν δίσταζε  να πει εκείνο που είχε στο νου  του. Πίστευε, όπως   όλοι οι χωρικοί, ότι ήταν τελείως παράλογο  να εκτελεστούν οι δυο γυναίκες γιατί πήγαν στην πόλη. Λογομάχησε με το Γατσόπουλο και σε πολύ οργισμένο  τόνο   του  είπε:

-- « Είμαστε στα καλά μας; Εδώ λέμε να ελευθερώσουμε την Ελλάδα    και συ μας ζητάς να σκοτώσουμε τις γυναίκες μας;  Τι σόϊ  απελευθερωτικό αγώνα κάνουμε;   Τους  Γερμανούς ή τους Ελληνες θα σκοτώνουμε   τώρα; Τι κακό  έκαναν  οι γυναίκες  που πήγαν  το μωρό στο γιατρό  και να φέρουν αλεύρι  στο  σπίτι τους;».

     Ο Γατσόπουλος  έγινε θηρίο. Αλλά μπροστά   στη γενική  αλληλεγγύη  των Βαλτετσιωτών   δεν   επέμεινε.

     Επανήλθε  όμως  μετά δυο- τρεις  μέρες, και έδωσε  νέα εντολή στον Ρούσσο – που στο μεταξύ είχε  οριστεί υπεύθυνος  της πολιτοφυλακής- να τις εκτελέσει. Τότε ο  Ρούσσος  παρουσία  πολλών  του απάντησε:

---« Εγώ μολονότι δεν τα έχω καλά με αυτή την οικογένεια, αρνούμαι  να τις εκτελέσω. Θέλεις να σκοτώσεις εμένα;  Σκότωσέ με.   Αν  θέλεις πήγαινε να τις εκτελέσεις εσύ…».

   Και πρόσφερε   στο Γατσόπουλο   το πιστόλι του. Ο Γατσόπουλος τον κοίταξε  απειλητικά αλλά  δεν το πήρε.  Εγινε  μεγάλη φασαρία  από τους παριστάμενους, και το θέμα συζητιόταν  για πολλές μέρες. Όμως τελικά η εντολή του Γατσόπουλου δεν  εκτελέστηκε.

   Όταν  το   ξημέρωμα  της 15^ης  Ιουνίου  1944,  έγινε η μάχη   του Βαλτετσίου – μεταξύ ανταρτών  και Βαλτετσιωτών   κι οι αντάρτες έκαψαν το χωριό, ο έφηβος  Πέτρος Λυμπερόπουλος,  με τα παπούτσια στο χέρι – όπως αφηγήθηκε  ο ίδιος – έτρεξε να κρυφτεί  στο κατώι  του  σπιτιού  του Παναγιώτη Μπίσσια (Μπισσοπότη).  Στο σπίτι αυτό  έμενε  και ο Ηλίας με τη γυναίκα του  Παναγιώτα, και το τεσσάρων μηνών τώρα κοριτσάκι τους, τη Γεωργία.

    Σαν έφτασαν οι αντάρτες στο σπίτι « Μπισσοπότη» , πυροβολούσαν ασταμάτητα, και κείνος  ανέβηκε από τον καταρράκτη  στο   πάνω πάτωμα. Αλλά εκεί αντίκρισε ένα τρομακτικό θέαμα:

     Το  « Μπισσοπότη»  ξαπλωμένο στο πάτωμα νεκρό και δίπλα του βαριά τραυματισμένη  τη   γρια γυναίκα  του Παναγιώτα, που βογκούσε από τους πόνους.  Ο Πέτρος  πατώντας  ξυπόλητος  μέσα   στα αίματα,  προσπάθησε να   τη   βοηθήσει, μιας κι ήταν ακόμα ζωντανή.    Αλλά δε μπόρεσε να κάνει τίποτα.

     Την  Παναγιώτα, τη γυναίκα  του Ηλία  - που κείνη την ώρα πολεμούσε σε κάποιο  σημείο  του χωριού -  την είχαν συλλάβει  και την κρατούσαν έξω  από το σπίτι.  Αλλά δεν την άφηναν να πάει να πάρει το μωρό της  που ήταν  στη  νάκα, μέσα στο σπίτι.   Τη στιγμή που ετοιμάζονταν  να βάλουν  φωτιά  στο σπίτι,  ένας  από τους αντάρτες    είπε στην Παναγιώτα,  ότι    ήταν    ο κλαριτζής  που είχε παίξει στο γάμο της. Και της επέτρεψε να πάρει το   νήπιο κοριτσάκι της που έκλαιγε ασταμάτητα. Το μωρό   το πήρε ο Πέτρος. Κατόπιν  έβαλαν φωτιά στο σπίτι και το  αποτέφρωσαν μαζί με  το γέρικο  ζευγάρι.

    Οι αντάρτες συγκέντρωσαν    τους κρατούμενους  στην αυλή του σπιτιού. Ανάμεσα σ αυτούς  και η Παναγιώτα με δεμένα τα χέρια. Τους  πήγαν  στα  Πάνω  Αλώνια. Ο Πέτρος  κρατούσε το μωρό.

    Όμως εκεί  έλυσαν τα χέρια της Παναγιώτας   και  πήρε το παιδί  της. Τότε εκεί έφεραν έναν  αντάρτη τραυματισμένο. Ασχολήθηκαν μ αυτόν κι έδιωξαν  τους άλλους.

    Πολύ αργότερα, η Παναγιώτα  ήταν έγκυος  όταν ο   άντρας της Ηλίας  πήγε  να πολεμήσει  στο Γράμμο  , κατά το συμμοριτοπόλεμο  ή εμφύλιο. Εκεί   ο Ηλίας χάθηκε. Και  η Παναγιώτα  έδωσε  το όνομά του στο  γιο που γέννησε: Ηλίας…./ΠΗΓΗ  το  βοβλίο  του   γιατρου   ΚΑΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΥ   ΑΘ.ΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ  ΓΙΑ  ΤΟ  ΒΑΛΤΕΤΣΙ.

 ****  Η Παναγιώτα  απεβίωσε  στο  Γαλατά  την    15-8-2011  τς   Παναγίας   στη  γιορτή  της.   σε ηλικία  90 ετών.

© ΤΡΟΙΖΗΝΙΑ- KOUTOUZIS.GR  Αναδημοσίευση  επιτρέπεται μόνο με αναφορά στην πηγή  www.koutouzis.gr .

               Η  ΕΚΤΕΛΕΣΗ  ΣΤΟ ΝΙΧΩΡΙ                      

           Τον Ιούνιο του 1944, στην περιοχή   από το Λυγουριό έως  το Κρανίδι  και την Ερμιόνη, δρούσε ο  5^ος  Λόχος του 6^ου συντάγματος  του ΕΛΑΣ, που  είχε  έδρα    την Κόρινθο. Παράλληλα  υπήρχαν  βάσεις του ΕΛΑΝ  (ναυτικό του ΕΛΑΣ)     το   οποίο  παρεμπόδιζε  τον   ανεφοδιασμό   των γερμανικών  στρατευμάτων  της Κρήτης,  καταλαμβάνοντας πολλά πλοιάρια  που είχαν  προορισμό   το  νησί.

         Υπήρχαν ακόμη  δυνάμεις  του Εφεδρικού  Απελευθερωτικού  Στρατού στις οποίες ανήκαν    αρκετοί  από τους κατοίκους  των  χωριών  Αγία Ελένη (Μπάφι), Καραντζά, Τραχειά και Κολιάκι.

      Οι δυνάμεις αυτές κατάφεραν να πετύχουν  την παράδοση 80-100  Ιταλών -με τον οπλισμό και τα εφόδιά τους- τον Οκτώβριο  του 1943-  την περίοδο  της συνθηκολόγησης  της Φασιστικής  Ιταλίας. Ήταν  μια φρουρά της    Επιδαύρου  που δεν  ήθελε   να συνεργαστεί με τα γερμανικά στρατεύματα. Και ύστερα  από  διαπραγματεύσεις  με τον  Βασίλη Μπούρα, από την Τραχειά,   παραδόθηκαν, και προωθήθηκαν στη Μέση  Ανατολή.

     Τότε ο ΕΛΑΣ προσπάθησε να δημιουργήσει αντίσταση στον Καραντζά, στρατολογώντας,  όλους τους άνδρες  κατοίκους του χωριού.

     Το  γεγονός αυτό, αλλά  και  η  εν  γένει  δράση  του  ΕΛΑΣ,  οδήγησε τους  Γερμανούς   σε μεγάλη εκκαθαριστική επιχείρηση   από το Ναύπλιο ως την Ερμιονίδα.  Στην πορεία τους  πέρασαν  από το Λυγουριό , το Κολιάκι, την  Τραχειά, την Αγία Ελένη και τον Καραντζά.

       Πρώτα συνέλαβαν τον  18χρονο   γιο  του  Νίκου  Μπούρα, το Βασίλη, τον οποίο   κρέμασαν  στο δρόμο  Τραχειάς – Κρανιδίου, στη θέση Νιχωρίτικα,  αφού πρώτα τον βασάνισαν απάνθρωπα. Τον άφησαν  κρεμασμένο   τρεις ημέρες και  μετά, στις 4 Ιουνίου  1944, πήγαν  στον Καραντζά,  συγκέντρωσαν  όλους  τους άντρες του χωριού, και τους έκλεισαν  σε  μια αποθήκη. Λέγεται  ότι  οι  συλληφθέντες  μπορούσαν  να διαφύγουν, αλλά αποφάσισαν  να θυσιαστούν για  να μην ξεσπάσουν  οι Γερμανοί στις γυναίκες και  στα παιδιά.

      Την επομένη, 5  Ιουνίου, από τους  80  άνδρες, διάλεξαν  23, ηλικίας 18-55  ετών,  τους  οδήγησαν   στον   ξεροπόταμο, που   βρίσκεται   κοντά   στο   δρόμο Τραχειάς- Κρανιδίου, στο συνοικισμό  Νιχώρι. Τους έβαλαν σε δύο σειρές, αλλά  λίγο πριν δοθεί η εντολή εκτέλεσης, ορισμένοι έκαναν  μια τελευταία προσπάθεια  να σωθούν:  πήδηξαν  μέσα στην πυκνή   βλάστηση  της  περιοχής. Οι υπόλοιποι  δέχτηκαν  τις ριπές   του  οπλοπολυβόλου. Τελικά πέντε  σώθηκαν  και  αναφέρονται πιο κάτω. Μεταξύ αυτών ο Θεοδωρόπουλος,  που  ένας ταγματασφαλίτης είπε στον  άλλο, όταν πήγαν να ρίξουν τη χαριστική  βολή: άστον  δε σου φτάνει τόσο αίμα. Κι  ακόμη ο Γεώργιος Αθ. Μπάκας, που ο Γερμανός, ίσως Αυστριακός, δεν τούριξε τη χαριστική βολή. Σήμερα  στο σημείο  αυτό  υπάρχει  λιτή αναθηματική  μαρμάρινη  πλάκα.

                   Οι    εκτελεσθέντες    είναι:

  1.-Μπούρας  Βασίλειος  του Νικολάου (απαγχονίστηκε)         18   ετών

  2.-Ανδριανός Ευάγγελος του  Αθαν.                           18   ετών

  3.-Γιακουμής  Παναγιώτης του Κων.                           32   ετών

  4.-Γιακουμής  Παναγιώτης του Χαρ.                           29   ετών

  5.-Δανόπουλος Κοσμάς  του Μωυσή                            22   ετών

  6.-Δανόπουλος  Μωυσής   του Φιλίππου                       49   ετών

  7.-Δερματάς  Αθανάσιος του Κων.                             41   ετών

  8.-Λεβέντης   Ανάργυρος του Ιωαν.                           28   ετών

  9.-Λιβανός Παναγιώτης του Γεωργ.                           30    ετών

10.-Μούγιος  Αθανάσιος  του Δημ.                              25   ετών

11.-Μούγιος Νικόλαος του Δημ.                                 32   ετών

12.-Μούγιος  Γεώργιος του του Ιωαν.                           21   ετών

13.-Μπάκας   Αθανασιος του Γεωργίου                           29   ετών

14.-Μπάκας  Κωνσταντίνος του Γεωργίου                         23   ετών

15.-Μπελεσιώτης  Ανάργυρος του Αντων.                        21   ετών

16.-Μπελεσιώτης  Αντώνιος  του Αθαν.                          55   ετών

17.-Σαχίνης Κωνσταντίνος  του Σταύρου                          27   ετών

18.-Σαχίνης   Σταμάτης του Σταύρου                             33   ετών

ΔΙΑΣΩΘΕΝΤΕΣ:

1.-  Ανδριανός  Γεώργιος του Αθαν.

2.-Θεοδωρόπουλος Σταμάτης του Αριστείδη

3.- Λεβέντης χρήστος του Ιωάννου, αδελφός του εκτελεσθέντος Ανάργυρου

4.-Μπάκας Γεώργιος  του Αθανασίου

5.-Μπάκας Κωνσταντίνος του Αθανασίου

6.- Σαχίνης Παναγιώτης  του Σταύρου, αδελφός των Κωνσταντίνου και Σταμάτη

          ΠΟΛΥ   ΔΥΣΚΟΛΗ  ΠΕΡΙΟΔΟΣ

    Τη  δύσκολη εκείνη  περίοδο όλοι προσπαθούσαν  να  επιβιώσουν  κατά τον καλύτερο   τρόπο. Όταν δε ο αγώνας κατά του κατακτητή διχάστηκε, τότε άλλοι εντάχθηκαν  στην  Πολιτοφυλακή – που   είχε  και  την προστασία  των  Γερμανών-, κι άλλοι στην  Ενοπλη Αντίσταση.  

   Την περίοδο  εκείνη πέρασε μια περίεργη περιπέτεια  ο  κτηματίας Σπυράγγελος Δημητράτος από την Κεφαλλονιά, συγγενής  του  πολιτικού Αριστείδη  Δημητράτου-υπουργού του  Μεταξά. Ο Σπυράγγελος  είχε έρθει σαν μηχανικός  στον Πόρο, αλλά έγινε κτηματίας.  Μια μέρα  οι Γερμανοί του κατέσχεσαν  μια βάρκα με κεφαλοτύρια.Τότε   η Ενοπλη Αντίσταση  τον κατηγόρησε ότι τάδωσε με τη θέλησή του   και  αποφάσισε   να τον   εκτελέσει. Αλλά  τελικά κατάφερε να τους  πείσει ότι δεν έφταιγε   και έτσι γλίτωσε. Ήταν  θείος του κ. Φώτη Μεταξά.   Αναμφισβήτητα    πολλά   είναι  τα  παρόμοια  περιστατικά  που   ακούσαμε, αλλά  δεν  μας   έχουν κατατεθεί   επίσημες μαρτυρίες και  λεπτομέρειες.

    Πολλές  ήταν  άλλωστε  και οι περιπτώσεις  που  η   Αντίσταση  πετύχαινε πλήγματα κατά  του  κατακτητή, όπως η αφαίρεση  μηχανήματος από την τορπιλάκατο «ΚΛΑΟΥΣ»  με  αποτέλεσμα  να αχρηστευθεί, η εκτέλεση 4  Γερμανών  στρατιωτών  και άλλα.

     Σε κάθε τέτοια περίπτωση   οι  Γερμανοί   συνελάμβαναν  αθώους  για αντίποινα, με  σκοπό να τους εκτελέσουν. Αλλά   ευτυχώς  μεσολαβούσαν  κάποιοι,  όπως  ο Κλεάνθης  Γρώμαν, που τους βεβαίωναν ότι οι  σαμποτέρ δεν ήταν από την περιοχή , και έτσι  τους άφηναν.

    Η οικογένεια  Γρώμαν-  είχε έρθει  στην Τροιζηνία πριν από το 1928  και είχε αγοράσει   κτήματα. Ωστόσο παρά  το γεγονός  ότι  οι κατακτηταί ήταν Γερμανοί, όπως  αναφέρεται  σήμερα, ο  Κλεάνθης Γρώμαν, έκανε  ότι καλό μπορούσε την εποχή εκείνη.

    Ο  αδελφός του μάλιστα, Ροδόλφος   Γρώμαν, είχε  υπηρετήσει  και  στον  Ελληνικό Στρατό,- πολέμησε   στην Αλβανία -  γι αυτό  και  ξαναπήρε πίσω  το μισό  κτήμα, που είχε κατάσχει το   Ελληνικό Κράτος, μετά την απελευθέρωση. Το άλλο μισό, του  Κλεάνθη,  εξελίχθηκε   στο Δενδροκομικό Σταθμό  Πόρου (στο Γαλατά).

     Η  οικογένεια Γρώμαν είχε  έρθει στην  Αθήνα  το 1870  περίπου. Ο προπάππος  των  ανωτέρω, Αιμίλιος,  είχε  νυμφευθεί  την Φαιναρέτη Ζυγομαλά, και  ο  γιος  του  Γεώργιος  την  Ισμήνη     Ζάννου- η  οικογένεια    της συγγένεψε  αργότερα  με  τους  απογόνους  της  Ιουλίας   Δραγούμη   και   το  Γιώργο  Σεφέρη.  

ΙΣΤΟΡΙΕΣ   ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

                                        ΒΑΣΙΛΗΣ  Π.  ΚΟΥΤΟΥΖΗΣ

                                                 28-10-2003

© ΤΡΟΙΖΗΝΙΑ- KOUTOUZIS.GR Αναδημοσίευση  επιτρέπεται μόνο με αναφορά στην πηγή  www.koutouzis.gr .

 Αρχή