Εφημερίδες και δημοσιογραφία στον Πειραιά

Εφημερίδες και δημοσιογραφία στον Πειραιά

Ο Δημήτρης Ζιώγας

Το πρώτο Πειραϊκό έντυπο, το περιοδικό "Παιδαγωγός" εξεδόθη την 31-1-1839 από τον Ηλία Χριστοφίδη, στο ιδιόκτητο τυπογραφείο του. Αυτό το περιοδικό ήταν ο πρόδρομος του Πειραϊκού Τύπου και της Πειραϊκής Δημοσιογραφίας. Ακολούθησαν άλλα έντυπα, πολλές εβδομαδιαίες εφημερίδες, όπως ο "Έρμης Πειραιώς" (1849) του Παν. Καμπούρογλου, "Πειραιεύς"( 1860) του Ι. Πατρινού, η "Φωνή του Πειραιώς" (1867) του Α.Χ. Κωνσταντινίδη, ο "Έρμής" (1874) του Ίω. Καλοστύπη και η "Τάξις" (1875) του Δ. Αντωνόπουλου. Το 1880 κυκλοφορούσε η ΗΧΩ και το 1887 η ΠΡΟΝΟΙΑ.

Η πρώτη ημερήσια εφημερίδα ήταν η "ΣΦΑΙΡΑ" (1-3-1880) του Ίω. Καλοστύπη, με διευθυντές τους Σπ. Γεωργόπουλο και Μιχ. Ελευθερίου.

       Η εφημερίδα ΣΦΑΙΡΑ, ιδρύθηκε το 1880 από τον Ιωάννη Καλοστύπη, καθηγητή, συγγραφέα και δημοσιογράφο. Ο Ιωάννης Καλοστύπης απεβίωσε το 1918 και τότε την εφημερίδα ανέλαβε ο αδελφός του, Δημοσθένης.
         Αργότερα, την ευθύνη πήρε ο γιος του Ιωάννη Καλοστύπη, επίσης Δημοσθένης (αντίθετα με τον Ιωάννη Καλοστύπη που είχε τέσσερις κόρες και ένα γιο, ο Δημοσθένης δεν είχε παιδιά γι αυτό και δόθηκε το όνομά του στον ανηψιό).
         Η εφημερίδα έζησε 61 χρόνια. Έκλεισε το 1941.

Δείτε δημοσιεύματα της Σφαίρας: 31 Ιανουαρίου 1907 Το σπάσιμο των μηχανών Η εξέλιξη

Ακολούθησε ο "ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ" (1897) των Γ. Κριτή - Άγγ. Σούλη - Γ. Χαρβαλιά. Κατόπιν εκδόθησαν, το "ΘΑΡΡΟΣ" (1913) των Χ. και Θ. Χαραλάμπους και η "ΣΗΜΑΙΑ" (1918) των Παν. Λογοθέτη - Ι.Α. Θεοφιλόπουλου.

Η τολμηρότερη και έγκυρη δημοσιογραφική προσπάθεια των προπολεμικών χρόνων, ήταν η έκδοση της ημερησίας εφημερίδας "Χρόνος" (το 1924), με κυλινδρικά πιεστήρια και Πανελλήνιους στόχους, όμως δεν κράτησε πολύ. Εκδότες της ήταν οι Περίδης, Γιαννόπουλος, Γιάνναρος. Το 1930 εκδόθηκαν οι "ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ" κατόπιν ΝΕΟΙ ΣΚΟΠΟΙ" από τους Νίκο Μαράκη, Δημ. και Γ. Πιτσάκη. Το 1941 κυκλοφορούσε η ΠΕΙΡΑΪΚΗ από τον Στέλιο Φραγκούλη.

Οι εφημερίδες «ΣΦΑΙΡΑ», «ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ», «ΘΑΡΡΟΣ», «ΣΗΜΑΙΑ», «ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ», διέκοψαν την έκδοσή τους το 1941 όταν ήρθαν στην Ελλάδα οι Γερμανοί. Μετά την απελευθέρωση το 1944 εκδόθηκαν ο «ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΟΣ» και Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ από τους Γ. Μπουκουβάλα, Π. Τζουνάκο και Γ. Πασαμήτρο.

Για κατοχικές εκδόσεις δεν υπάρχουν στοιχεία. Ασαφείς πληροφορίες αναφέρουν ότι σε συνοικία του Πειραιά εξεδίδετο η εφημερίδα "ΕΦΟΔΟΣ" της οργάνωσης «Εθνική Δρασις».

Μεταπολεμική εφημερίδα ήταν και το "Πειραϊκόν Μέλλον" του Παν. Τσουτάκου, που εκδόθηκε το 1944. Το 1945 εκδόθηκε η "Ελληνική Ωρα" του Κύπρου Φραγκούλη, το 1954 ο "Δημότης" που έγινε καθημερινή εφημερίδα, από τον Διονύση Πανίτσα, και το 1964 η "Κοινωνική" από τον Βασίλη Κουτουζή, το 1968 επίσης η ΣΗΜΕΡΙΝΗ του Βασίλη Κουτουζή και άλλες εβδομαδιαίες.

Πολύ αργότερα εκδόθηκε η καθημερινή εφημερίδα ΝΕΟΣ ΛΟΓΟΣ του Δημήτρη Κατσικάρη, όπως και άλλες εβδομαδιαίες.

Θεοδ. Βλάσσης Γ. Πασαμήτρος Δημοσθ. Βουτυράς Διονύσης Πανίτσας

Πολλά γνωστά ονόματα πέρασαν από τον Δημοσιογραφικό χώρο του Πειραιά που προπολεμικά ανθούσε: οι Νίκος Καββαδίας, Θεόδωρος Βώκος, Απ. Μαγγανάρης, Κλ. Κλώνης, Άριστος Καμπάνης, Στάμος Μπράκας, Σπ. Μελάς, Παύλος Νιρβάνας, Μ. Παπαστρατηγάκης, Σάββας Παπαδόπουλος, Χάρης Σταματίου, Δημ. Βουτυράς, Χρ. Λεβάντας, Νάσος Γεωργάκαλος, Δημήτρης Ζιώγας, Κώστας Σούκας, θεόδ. Βλάσσης, Γιάννης Πιππίνος, Αν. Χαρβαλιάς, Ε.Μπάτης, Μιχ. Καραγιάννης, Μήνας Λαμπρινίδης, Γιάννης Ναζλίδης, Γιάννης Σκορδίλης, Παύλος Πέτσας, και πολλοί άλλοι σύγχρονοι.

Δημοσιογράφοι του Πειραϊκού ρεπορτάζ με το Γενικό Αστυνομικό Διευθυντή Γεώργιο Αγγελόπουλο το 1975. Από αριστερά: Γιώργος Κόμης, Κώστας Δούκας, Νίκος Πηγαδάς, Δημ. Καπράνος, Γιάννης Φύτρας, Στέλιος Τραϊφόρος, Βασίλης Κουτουζής, Μιχάλης Παπαδόπουλος, Νίκος Ζώλης, Παύλος Πέτσας.

Παύλος Νιρβάνας Σπύρος Μελάς

Οι ημερήσιες Πειραϊκές εφημερίδες, που πέρα από την τοπική αποστολή τους, μετείχαν στη ζωή της πρωτεύουσας, ήταν και είναι πάντα μια καλή σχολή για νέους Δημοσιογράφους.

Γύρω στα 1920 οι δημοσιογράφοι του Πειραιά ήταν οργανωμένοι στον Σύνδεσμο Δημοσιογράφων Πειραιώς, που όταν ήταν πρόεδρος ο Σπ. Γεωργόπουλος, ενσωματώθηκε στο Σύνδεσμο Αθηνών. Οι εκδηλώσεις του Συνδέσμου Πειραιά έχουν μείνει στην ιστορία, ιδίως ο χορός των δημοσιογράφων του Πειραιά, που σύμφωνα πάντοτε με την ειδησεογραφία, αλλά και τις ομολογίες των Πειραιωτών, απετέλεσε ιδιαίτερο κοσμικό γεγονός.

Βασίλης Κουτουζής

Δημοσιογράφος ερευνητής

Η Τυπογραφία στο νεότερο Πειραιά

Του Γιάννη Χατζημανωλάκη

Η ιστορία της Πειραϊκής τυπογραφίας ξεκινάει ταυτόχρονα σχεδόν με την ιστορία της νεότερης πόλης του Πειραιά - στα τέλη της πρώτης δεκαετίας μετά την εθνική μας αποκατάσταση κι ενώ δεν είχε ακόμα ολοκληρωθεί ο εποικισμός του τόπου από τους νέους κατοίκους του, μετά τους δεκαπέντε αιώνες ερήμωσης και παρακμής που είχαν προηγηθεί.

Συγκεκριμένα το 1838 τρία χρόνια μετά την ίδρυση του Δήμου, σε μια εποχή, δηλαδή, που ο πληθυσμός του Πειραιά δεν ξεπερνούσε τους 2.000 κατοίκους, ιδρύεται στη νέα αυτή, εν τη "γενέσει" της, πόλη το πρώτο τυπογραφείο, με το συμβολικό τίτλο "Η Αγαθή Τύχη". Ιδρυτής του ο Ηλίας Χριστοφίδης, μία ενδιαφέρουσα προσωπικότητα του καιρού του, με πλατιά παιδεία και επιτυχή προηγούμενη θητεία στην εκπαίδευση.

Τον επόμενο χρόνο (1839) ο ίδιος εκδίδει τον "Παιδαγωγό", "σύγγραμμα περιοδικόν περί παιδαγωγικής και ανατροφής, άπαξ ή δις του μηνός εκδιδόμενον", που είναι το πρώτο έντυπο του νεότερου Πειραιά και θεωρείται - δικαίως - ως ο πρόδρομος του πειραϊκού τύπου. Ο "Παιδαγωγός" διακόπτει την έκδοση του στα τέλη του 1839, προφανώς για οικονομικούς λόγους, αλλά το τυπογραφείο του Χριστοφίδη, το οποίο πρέπει να διέθετε άρτιες, για την εποχή του, εγκαταστάσεις, συνεχίζει τη λειτουργία του για μερικά ακόμη χρόνια και τυπώνονται σ' αυτό αξιόλογα έργα, όπως οι πρώτοι δέκα τόμοι του συγγράμματος του Ανδρέα Ζ. Μάνουκα "Τα κατά την αναγέννησιν της Ελλάδος" κ.ά.

Δέκα χρόνια μετά την έκδοση του "Παιδαγωγού", το 1849, κυκλοφορεί στον Πειραιά η πρώτη εφημερίδα, "Ο Ερμής του Πειραιώς", του Παντ. Καμπούρογλου. Κι από τότε και ως την πρώτη δεκαετία του εικοστού αιώνα η ιστορία της πειραϊκής τυπογραφίας συμβαδίζει - θα λέγαμε καλύτερα ταυτίζεται απόλυτα - με την ιστορίαι του πειραϊκού τύπου. Οι τυπογραφικές εγκαταστάσεις των εφημερίδων της εποχής, που έως το 1880 - χρονιά έκδοσης της πρώτης τοπικής καθημερινής εφημερίδας, της "Σφαίρας" - πλησιάζουν τις δέκα, εξυπηρετούν αποκλειστικά τις ανάλογες ανάγκες των οργανισμών και λοιπών συλλογικών φορέων αλλά - γενικά - και των κατοίκων της πόλης.

Το 1875, σ' έναν "Οδηγό" της εποχής, γίνεται ιδιαίτερη μνεία για τη λειτουργία του Πειραιά της εκτυπωτικής εταιρίας "ο Ποσειδών", που εκδίδει και την ομώνυμη εφημερίδα, "συνισταμένης εκ τυπογραφείου, μετά δύο πιεστηρίων, βιβλιοδετείου, βιβλιοπωλείου και χαρτοπωλείου". Από το 1880 και για αρκετές δεκαετίες το τυπογραφείο - και αργότερα χρωμολιθογραφείο - της "Σφαίρας" και το τυπογραφείο του "Χρονογράφου" (που ιδρύθηκε το 1897) - των δυο ημερησίων εφημερίδων - θα εξυπηρετούν, κατά τον καλύτερο τρόπο, τις τοπικές ανάγκες σε τυπογραφικές εργασίες - και στις εγκαταστάσεις τους θα τυπώνονται τα βιβλία των Πειραιωτών συγγραφέων και τα περισσότερα από τα περιοδικά που κυκλοφορούν στον Πειραιά.

Από τις αρχές του εικοστού αιώνα εμφανίζονται και άλλα τυπογραφεία, εκτός των εφημερίδων. Το 1906 λειτουργούν στον Πειραιά 6 - και παράλληλα 2 λιθογραφεία. Είκοσι χρόνια αργότερα ο αριθμός τους θα τετραπλασιαστεί. Και το 1928 τα λιθογραφεία θα φτάσουν τα 6 και τα τυπογραφεία τα 29, στα οποία περιλαμβάνονται, φυσικά, και οι τυπογραφικές εγκαταστάσεις των τεσσάρων - τότε - τοπικών εφημερίδων ("Σφαίρας", "Χρονογράφου", "Σημαίας", "θάρρους"). Τέλος στις παραμονές του τελευταίου πολέμου (1938), τα τυπογραφεία που λειτουργούν στον Πειραιά έχουν ξεπεράσει τα 50.

Ακολουθεί ο πόλεμος και η κατοχή, με τις γνωστές καταστροφικές συνέπειες για την πόλη, που είχαν ανάλογες δυσμενείς επιπτώσεις και στον επαγγελματικό αυτό κλάδο, με περιορισμό της αντίστοιχης δραστηριότητας. Και όταν, μετά την απελευθέρωση, ξανανθίζει η ζωή σ' αυτό τον τόπο, αρχίζει σιγά-σιγά αλλά σταθερά η ανοδική και πάλι πορεία της πειραϊκής τυπογραφίας, για να φτάσει, ιδιαίτερα μετά τις τεχνολογικές εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας, στο σημερινό λαμπρό επίπεδο, με εκδόσεις υψηλής ποιοτικής στάθμης. Όμως όσο κι αν σήμερα τα στοιχεία της "κάσας", οι λινοτυπικές μηχανές, τα βραδυκίνητα επίπεδα πιεστήρια και - το κυριότερο - η ανθυγιεινή ατμόσφαιρα του αντιμονίου αποτελούν πια μακρινή ανάμνηση κι έχουν αντικατασταθεί από τα computers και τις δίχρωμες ή τετράχρωμες εκτυπωτικές μηχανές, η μνήμη όλων επιστρέφει πάντα στην ηρωική εκείνη εποχή. Όταν οι παλαιοί Πειραιώτες τυπογράφοι, κάτω από αντίξοες συνθήκες, εργάστηκαν σκληρά όχι μόνο για την επιβίωση ή - στις πλέον ευτυχείς περιπτώσεις - για την επαγγελματική τους καταξίωση αλλά και - ευρύτερα - για την πολιτιστική ανέλιξη της πόλης μας. Διότι, κατά κοινή αναγνώριση, υπήρξαν αφανείς, τις περισσότερες φορές, αλλά πολύτιμοι "φορείς" προόδου και πολιτισμού σε μια εποχή κρίσιμη, που βάρυνε αποφασιστικά στην εξέλιξη του τόπου.

Γιάννης Ε. Χατζημανωλάκης

(Αντιγραφή από www.enosigraf.gr

ΕΝΩΣΗ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΩΝ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ)

Όταν στον Πειραιά το καρούμπαλο ήταν είδηση

Κεντρική σελίδα