Η   Ελληνική Μυθολογία   αρχίζει  από τον Ουρανό, τον  Ωκεανό και τη Γαία. Κι αυτό  γιατί  αυτά ήταν τα στοιχεία  που διαμόρφωσαν τη ζωή πάνω στη Γη.  Δηλαδή οι διάφορες καταβυθίσεις – καταποντισμοί, κατακλυσμοί.  Τα   "τσουνάμι" που δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο  στην ανθρωπότητα. Η  ιστορία αναφέρει  πάρα πολλές  και συνάμα  τρομερές περιπτώσεις.

    Με  πρώτο γνωστό εκείνο που προκάλεσε το άνοιγμα  του Γιβραλτάρ  το  10.000 π.Χ.,  του 2.130π.Χ,  του  1800 π.Χ, του 1770 π.Χ. ( Κατακλυσμοί  Ωγυγου κλπ), η ηφαιστειακή έκρηξη της   Σαντορίνης   γύρω στα 1750 π.Χ. που  προκάλεσε  «τσουνάμι»   το οποίο ταξίδεψε σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο, και επηρέασαν ακόμη και την περιοχή του Πόρου.

                Ο κατακλυσμός - καταποντισμός

     Με τελευταίο  μεγάλο  γνωστό  προϊστορικό «τσουνάμι»  της Μεσογείου  τον κατακλυσμό - καταποντισμό  του Δευκαλίωνα  - είναι ο ίδιος με του Νώε   που  προσκλήθηκε από την  φοβερή   έκρηξη  του ηφαιστείου της Σαντορίνης  το 1539 ( κατ άλλους  το 1490) π.Χ. Τότε τα κύματα  είχαν ύψος  120 μέτρων  και  έγιναν  οι τελευταίες μεγάλες καταστροφές  στον  Ελληνικό  και   Μεσογειακό χώρο. ( Δείτε  επεξηγηματικά στοιχεία). Από το  οποίο  και μετά  αρχίζουμε νάχουμε  πιο ακριβή  πληροφοριακά στοιχεία  και  ονόματα  ατόμων που έζησαν, και περιοχών.

***  Το 479  π.Χ. «τσουνάμι» στην Ποτίδαια  της Χαλκιδικής κατέστρεψε    τον Περσικό στόλο ( 7 ρ).

***  Το 426, 7 ρ. δημιούργησαν "τσουνάμι" στο Μαλιακό Κόλπο. Μεγαλύτερη ένταση στη Σκάρφεια. Αλλα "τσουνάμι":

***  373 π.Χ, 6,8 ρ. Δυτικός Κορινθιακός  έπνιξε την Ελίκη.

***  62 μ.Χ. 7,5  ρ.  Ν.Κρήτης -Λεβήνη

***  121 7,2 ρ.  θάλασσα Μαρμαρά - Νικομήδεια.

***  142 7,5  ρ. Ανατολικά της Ρόδου -Ρόδος.

***  «Τσουνάμι» σημειώθηκε στις 21  Ιουλίου  του 365 μ.Χ. νοτιοδυτικά της Κρήτης, σε υποθαλάσσιο ρήγμα που είχε τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτό της Ινδονησίας (8,3  ρ.). Έφθασε  στη νότια Πελοπόννησο (Μεθώνη), στην Αλεξάνδρεια, όπου άφησε πίσω του χιλιάδες θύματα, αλλά και στην Αδριατική βυθίζοντας πλοία.

***  556 7 ρ. Κως.

***  740  7,5 ρ. θάλασσα Μαρμαρά - Κωνσταντινούπολη.

***  Τον Αύγουστο του 1303, από σεισμό, 8 ρ. στο Αιγαίο, παλιρροϊκά κύματα χτύπησαν τη Ρόδο.

***  Το 1402, 6,8 ρ. Κορινθιακός  κόλπος.

*** Στις 7 Μαρτίου 1629, παλιρροϊκά κύματα χτυπούν τα Κύθηρα και την Κρήτη.

*** Στις 29 Σεπτεμβρίου 1650, το ηφαίστειο της Σαντορίνης "βρυχάται", 6 ρ.  και το νησί πλήττεται από «τσουνάμι».

***  1741 7,3 ρ  Ανατολικά της Ρόδου, Ρόδος.

***  Στις 14 Μαΐου 1748, παλιρροϊκό κύμα χτυπά το Αίγιο και σκοτώνει 65 ανθρώπους.

***  1817, 6,6  Αίγιο.

*** Στις 26 Δεκεμβρίου 1861 το Αίγιο βιώνει και πάλι την καταστροφή από «τσουνάμι».

***  1867,  7,4 ρ.  Κεφαλονιά  - Ληξούρι.

***  1932  26 Σεπτεμβρίου, 7 ρ. Κόλπος Ιερισσού.

***  1947  6 Οκτωβρίου, 7 ρ. Δυτικά της Πύλου- Μεθώνη.

*** Η Κάρπαθος πλήττεται από την καταστροφική μανία  «τσουνάμι» στις 9 Φεβρουαρίου 1948. 7,1 ρίχτερ.

*** Στις 12 Αυγού­στου 1953 τεράστια παλιρροϊκά κύματα χτύπησαν Κε­φαλλονιά, Ζάκυνθο και Ιθάκη.

                       Από  τη  Σαντορίνη  ως τον Πόρο

      Η τελευταία φορά που εκδηλώθηκε «τσουνάμι» στο Αιγαίο τα τελευταία χρόνια, ήταν μετά το σεισμό των 7,6 Ρίχτερ   στις  9  Ιουλίου  του 1956  στην Σαντορίνη.

  Η Σαντορίνη, η Ιος, η Α­μοργός, η Νάξος, η Πάρος, η Κάλυμνος και η Λέρος χτυπήθηκαν από κύματα ύψους περίπου 25 μέτρων, που άφησαν πίσω τους 40 νεκρούς και τεράστιες καταστροφές.

       Λόγω   γεωλογικών  μεταβολών  σ όλη την περιοχή,  οι άνθρωποι οδηγήθηκαν σε ασφαλή σημεία.

                                                       (  Σχεδίασμα  Βασίλης  Παν.  Κουτουζής)

       Κατά   τον κ. Παπαζάχο που είχε ζήσει τότε το φαινόμενο ως νεαρός σεισμολόγος του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Αθηνών, τα παλιρροϊκά κύματα ξεκίνησαν από την ηφαιστειακή περιοχή της Σαντορίνης και έφθασαν στις ακτές της Αμοργού σε ύψος 25 μέτρων, της Αστυπάλαιας σε ύψους 20 μέτρων, της Φολέγανδρου σε ύψος 15 μέτρων και της Κρήτης σε ύψος 10 μέτρων. Κάτοικοι του Ηρακλείου που έζησαν αυτήν την εμπειρία, την περιγράφουν με τα μελανότερα  χρώματα.

     Τις  μέρες  αυτές  (27/12/04) θυμηθήκαμε  ότι εκείνο το Κυκλαδίτικο «τσουνάμι»  είχε γίνει αντιληπτό και στον Πόρο, αφού τα νερά μέσα στο λιμάνι, κείνη την ημέρα, είχαν ανεβεί  σχεδόν  ένα  μέτρο και είχαν κατακλύσει τα πεζοδρόμια. Κι όταν  έφυγαν άφησαν στη στεριά  ψάρια  και καβούρια.

      Στην  Ελλάδα «τσουνάμι»  συμβαίνουν  κάθε 80-100 χρόνια.

      Η ιστορία αναφέρει  πολλά άλλα γεγονότα, όπως η δημιουργία της νησίδας  Αταλάντη  γύρω  στο  420 π.Χ. του Γαϊδουρονησιού στον Κόλπο της Αταλάντης  και πολλά άλλα.

               Δορυφόρος «ελέγχει» τα ηφαίστεια της Σαντορίνης

    Tο ηφαίστειο της Σαντορίνης έχει πέσει σε βαθύ ύπνο μετά την τελευταία έκρηξή του το 1956 και δεν δείχνει  διάθεση να ξυπνήσει, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον.

     Ωστόσο  δεν παύει  να είναι ένα ενεργό ηφαίστειο και ως εκ τούτου, θεωρητικά τουλάχιστον, δεν μπορεί να αποκλειστεί, στο βάθος του χρόνου, μια πιθανή επαναδραστηριοποίησή του. Aλλά και σε μια τέτοια περίπτωση, οι επιστήμονες θα είναι σε θέση να προβλέψουν τη διέγερση τουλάχιστον δυο-τρεις μήνες προτού αυτή εκδηλωθεί ώστε να ληφθούν, εφόσον χρειαστεί, μέτρα για την προστασία της περιοχής.

    Στα καθησυχαστικά αυτά  συμπεράσματα καταλήγουν οι συστηματικές έρευνες των ηφαιστειολόγων, γεωλόγων και σεισμολόγων, τα τελευταία χρόνια, με τη βοήθεια ηλεκτρονικών συστημάτων και δορυφόρων, τα οποία  ανακοινώθηκαν  στο 5ο διεθνές συνέδριο για τη γεωλογία της Aνατολικής  Mεσογείου, που  έγινε στη Θεσσαλονίκη.

                                                          Η  Σαντορίνη  από το  δορυφόρο

                                      Eιδικά μηχανήματα

     O ηφαιστειακός χώρος της Σαντορίνης παρακολουθείται σε 24ωρη βάση, από ειδικά μηχανήματα, τα οποία καταγράφουν με κάθε λεπτομέρεια, ερμηνεύουν και μεταδίδουν μέσω δορυφόρου στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης τα δεδομένα και τις όποιες διεργασίες στο εσωτερικό του. Eτσι οι επιστήμονες γνωρίζουν  κάθε λεπτομέρεια, κάθε  στιγμή.

     «Tο κεντρικό ηφαίστειο Mικρή και Mεγάλη Kαμένη στην Kαλντέρα κοιμάται », λέει ο καθηγητής Γεωλογίας του Aριστοτελείου Πανεπιστημίου κ. Mιχάλης Φυτίκας, ο οποίος μαζί με τους σεισμολόγους κ. Kώστα Παπαζάχο, Δημήτρη Παναγιωτόπουλο, τον ηφαιστειολόγο κ. Γιώργο Bουγιουκαλάκη, τον γεωλόγο κ. Kώστα Παπαβασιλείου και τον φυσικό κ. Kώστα Λαόπουλο έχουν την ευθύνη της επιστημονικής παρακολούθησης του ηφαιστείου.

      «Aντίθετα, το ηφαίστειο Kολούμπος, που βρίσκεται στη θαλάσσια περιοχή σε απόσταση 8 χιλιομέτρων βορειοανατολικά  της  Σαντορίνης που είχε ενεργοποιηθεί το 1650 μ.X. φαίνεται να έχει κάποια  σκιρτήματα, αλλά  δεν προκαλούν ανησυχίες. Kαταγράφονται, δηλαδή, σε 24ωρη βάση, σε συνδυασμό με την τεκτονική της περιοχής, μία-δύο σεισμικές δονήσεις της τάξης 0,5-1 Pίχτερ. Eπ' ουδενί δεν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε αυτή τη σεισμική δράση ως τα προεόρτια μιας ενδεχόμενης ενεργοποίησής του».

      Tόσο η Kαλντέρα όσο και ο Kολούμπος, όμως, δεν παύουν να θεωρούνται ενεργά ηφαίστεια και από την άποψη αυτή υπάρχει, μολονότι δεν καταγράφονται τέτοιες ενδείξεις, περίπτωση ενεργοποίησής τους.

       Tο ηφαίστειο της  Σαντορίνης είναι «καλωδιωμένο» από το 1994, αλλά τα δύο τελευταία χρόνια τα συστήματα μετάδοσης και ερμηνείας των δεδομένων τελειοποιήθηκαν με τη βοήθεια και του ευρωπαϊκού δορυφόρου. Αλλωστε, η Kαλντέρα και ο Kολούμπος είναι από τα πλέον γνωστά ενεργά ηφαίστεια της Eυρώπης, αφού το πρώτο ενεργοποιήθηκε τρεις φορές τον περασμένο αιώνα, το 1925, 1940 και 1950, ενώ το άλλο εξερράγη για τελευταία φορά το 1650 προκαλώντας μάλιστα μεγάλο «τσουνάμι».

                                   Χταπόδια  στα  δένδρα

        Το 1965   είχαμε  «τσουνάμι»  στον Κορινθιακό.

     Όπως αφηγείται  ο καθηγητής της Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, Γεώργιος Φερεντίνος « το 1965   σημειώθηκε  «τσουνάμι» στην περιοχή του Αβυθου, των Σελιανιτίκων και κάλυψε όλη την ζώνη από το Αίγιο μέχρι το Ρίο στην πλευρά της Αχαΐας και από τον Τολοφώνα έως το Αντίρριο από την πλευρά της Στερεάς , ενώ επηρέασε ιδιαίτερα τα Τριζόνια.

     Αιτία για την δημιουργία αυτού του παλιρροϊκού κύματος, που τώρα το ονομάζουμε  «τσουνάμι» , το 1965 δεν ήταν ένας σεισμός αλλά μια κατολίσθηση.   Τότε ένα κομμάτι γης περίπου 300 με 400 στρέμματα στην εκβολή του ποταμού Ερινεού ή Φοίνικα κατολίσθησε και δημιουργήθηκε «τσουνάμι»  που μπήκε περί τα 400 μέτρα στην ξηρά . Υπήρξαν σημαντικές ζημιές, δύο νεκροί και ένδεκα τραυματίες.

     Υπάρχουν  και φωτογραφίες που δείχνουν χταποδάκια να έχουν σκαλώσει στα κλαδιά των δέντρων από όπου τα μάζευαν οι άνθρωποι ».

        Πως  καθιερώθηκε  ο όρος  «τσουνάμι»

                        Το τσουνάμι  της Ινδονησίας.  Φαντασθείτε  τη μανία του  να "ζητάει"  να  καταπιεί  τα πάντα.

        Τα «τσουνάμι»   προκαλούνται κυρίως από σεισμούς μεγέθους μεγαλύτερου από 6,5 και εστιακό βάθος μικρότερο από 50 χιλιόμετρα. Ωστόσο, δεν δημιουργούν «τσουνάμι»   όλοι οι υποθαλάσσιοι σεισμοί, καθώς αυτό εξαρτάται από την φύση και το μέγεθος της μετατόπισης του νερού επάνω από το επίκεντρο.

***  Το 1707 η Ιαπωνία είχε θρηνήσει 30.000 νεκρούς από παλιρροϊκά κύματα.

***  Η ονομασία δόθηκε το 1896 όταν γιγαντιαία κύματα ύψους 40 μέτρων έπληξαν μια παραλιακή πόλη στην Ιαπωνία, αφήνοντας πίσω τους 27.000 νεκρούς. Και  στα γιαπωνέζικα  σημαίνει  «κύμα λιμανιού».

*** Σε παγκόσμια κλίμακα, το μεγαλύτερο «τσουνάμι» είναι αυτό μετά την κατάρρευση του ηφαιστείου Κρακατόα, στην Ινδονησία, στις 26 Αυγούστου 1883. Τα κύματα έφταναν τα 35 μέτρα ύψος και ταξίδεψαν για 7 μέρες, τη μισή περιφέρεια της Γης, παρασύροντας 36.000 ανθρώπους στο πέρασμα τους.

***  Η  Ιταλία το  1908    είχε  120.000 νεκρούς.

***  Στις 22 Μαΐου 1960, ένας υποθαλάσσιος σεισμός 6.000 μίλια μακριά απ τις ακτές της Χιλής δημιούργησε τεράστια κύματα πνίγοντας 2.500 ανθρώπους.

***  Το 1964 στην Αλάσκα   123.

***  Η τελευταία  φονική εμφάνιση  «τσουνάμι», ως τις  26/12/04, που έγινε εκείνο της Ινδονησίας,   ήταν το 1998 στις ακτές της Νέας Γουινέας με 3.000 νεκρούς.

      Από τα καταστροφικά «τσουνάμι»  το 90% συμβαίνουν στον Ειρηνικό Ωκεανό, κατά μέσο όρο περισσότερα από δύο κάθε χρόνο. Τα τελευταία 190 χρόνια τα νησιά της Χαβάης υπέστησαν περισσότερα από 150 «τσουνάμι»  και οι καταστροφές πολλές φορές ήταν εκτεταμένες. Οι Η.Π.Α. υφίστανται κάθε χρόνο περισσότερα από 26.000.000 $ σε υλικές ζημιές, ενώ 500.000 άνθρωποι ζουν σε περιοχές της χώρας που απειλούνται από «τσουνάμι»   ύψους 15 μέτρων και 1.200.000 άνθρωποι απειλούνται από "τσουνάμι"  ύψους άνω των 30 μέτρων. Η δυτική ακτή καθώς και τα νησιά της Χαβάης παρουσιάζουν το μεγαλύτερο κίνδυνο. Στις λεκάνες του Ατλαντικού και της Μεσογείου εμφανίζονται λιγότερο συχνά  τα «τσουνάμι». Για αυτό το λόγο οι κατάλογοι των «τσουνάμι»   δεν είναι ολοκληρωμένοι και επομένως οι περίοδοι επανάληψης για την περιοχή είναι άγνωστοι.

      Ωστόσο, και ο σεισμός που έγινε το 1775 κοντά στη Λισσαβόνα, Πορτογαλία, υπολογίζεται ότι προκάλεσε 25.000 νεκρούς από ένα «τσουνάμι»   στην πόλη και δημιούργησε κύματα που έφθασαν μέχρι την Καραϊβική.