Η κοινότητα Γαλατά αναφέρεται για πρώτη φορά από την σύσταση του Ελληνικού κράτους σαν οικισμός του Δήμου Καλυδώνας το 1835. Μετέπειτα αναφέρεται ως συνοικισμός του Δήμου Μεσολογγίου το 1841. Η αρχική της αναγνώριση έγινε με το Β.Δ. 31-8-1912. Οι συνοικισμοί που απάρτιζαν αρχικά την Κοινότητα ήταν ο Γαλατάς, το Κρυονέρι, το Περιθώρι, η Παλιόστανη, οι Χαλιές και η Ροδιά. Ο αρχικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν 795 κάτοικοι.
Το Κρυονέρι σήμερα αποτελεί τουριστικό θέρετρο με πλήθος από ενοικιαζόμενα δωμάτια και οργανωμένη παραλία με αρκετά καταστήματα. Η περιοχή διαθέτει ένα εντυπωσιακό τοπίο λόγω του ότι ακριβώς πάνω από τη θάλασσα και δίπλα στην παραλία υψώνεται κατακόρυφα ο ορεινός όγκος της Βαράσοβας που αποτελεί έναν από τους πιο γνωστούς τόπους αναρρίχησης στην Ελλάδα.
Στην παραλία κατέληγε η γραμμή Αγρίνιο- Κρυονέρι του ιστορικού ΣΒΔΕ και στον μώλο φορτώνονταν τα βαγόνια σε καράβι με ράγες για τη μεταφορά τους στην Πάτρα που βρίσκεται ακριβώς απέναντι. Και φυσικά αντίστροφα. Τα ονόματα των πλοίων αυτών ήταν " Καλυδωνία", "Καλυδώνα" ή κάπως έτσι.
Το πλοίο "Καλυδώνα" άρχισε τα δρομολόγιά του το 1891 και έκανε τη συγκοινωνία Πάτρα- Κρυονέρι. Όταν χάλασε το πετάξανε και έτσι με τον πόλεμο καταλήξαμε να έχουμε το Καλυδώνα ΙΙ και μετά το Καλυδώνα ΙΙΙ.
Εκεί υπήρχε το τρένο το οποίο έπαιρνε τους επιβάτες που μετέφερε η «Καλυδώνα» και τους πήγαινε στο Αγρίνιο. Η «Καλυδώνα» είχε κίνηση γιατί δεν υπήρχε άλλο μεταφορικό μέσο να κάνει αυτή τη διαδρομή. Η επικοινωνία Ρίου-Αντιρίου έγινε αργότερα. Το «Καλυδώνα» έπαιρνε μόνο επιβάτες και εμπορεύματα. Αργότερα προστέθηκαν οι ράγες. Ήταν σαν μικρό motor-ship. Το πρώτο Καλυδώνα ήταν σαν τα ναρκαλιευτικά. Αυτά είχαν ψηλή τη πλώρη τους και από κάτω είχαν διαμερίσματα που τα είχαν μετατρέψει σε σαλόνια. Είχε και ένα αμπαράκι για τα εμπορεύματα και τα φυλάγανε από τη βροχή και τη θάλασσα.
Το Δίκτυο αυτής της μετρικής γραμμής ήταν ατμοκίνητο. Κατασκευάστηκε για την εξυπηρέτηση της επιβατικής και εμπορικής κίνησης της κοιλάδας του Αχελώου με στόχο να επεκταθεί προς Ήπειρο και Θεσσαλία, κάτι όμως που ποτέ δεν έγινε.
Ατμομηχανή του πάλαι ποτέ Σ.Β.Δ.Ε. με την ονομασία «Μεσολόγγι», που βρίσκεται σε μουσείο του εξωτερικού. Κατασκευάστηκε στο Βέλγιο το 1888.
Η ατμάμαξα Α 7003 από το δίκτυο των ΣΒΔΕ (Σιδηρόδρομοι Βορειο Δυτικής Ελλάδας) ήταν από τον πρώτο καιρό της σε άθλια κατάσταση. Παρ όλα αυτά εκτέθηκε στο σιδηροδρομικό πάρκο της Καλαμάτας.. Μόνο μερικούς μήνες πριν φύγει έγινε μια μικρή επισκευή της όπου βάφτηκε και επισκευάστηκαν κάποιες λαμαρίνες. Σήμερα η ατμάμαξα αυτή βρίσκεται στο Μεσολόγγι επισκευασμένη και εκτίθεται σε κεντρικό σημείο της πόλης. (Φωτογραφία: Ανδρέας Καπακλής, 1998). Πολλά άλλα αντικείμενα των ΣΒΔΕ όπως η Δι 7119 με έναν γερανό, τον Γ 291, εκτίθενται στην Καλαμάτα ( κάνετε κλικ).
Τον Ιούνιο του 1888 αρχίζουν οι εργασίες κατασκευής της γραμμής Μεσολογγίου - Αιτωλικού - Αγρινίου 44 χλμ. την οποία θα εκμεταλλεύεται Βελγικός οίκος. Σημαντικό μέρος της δαπάνης βαρύνει το ελληνικό δημόσιο.
Η ανάδοχος εταιρία δεν κάνει δεκτή την πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης για προέκταση της γραμμής μέχρι το Κρυονέριο (για να συνδεθεί ατμοπλοϊκώς με την Πάτρα και τις γραμμές του ΣΠΑΠ).
Το Μάρτιο του 1890 ο Χ. Αποστολίδης ιδρύει την Εταιρία Σιδηροδρόμου Βορειοδυτικής Ελλάδος και από τον Οκτώβριο αρχίζει η λειτουργία της γραμμής Μεσολογγίου - Αγρινίου. Τότε για το σταθμό και τη γραμμή γκρεμίστηκε μέρος του τείχους της Ιερής Πόλης. Από τον επόμενο χρόνο παραδίδεται προς χρήση η προέκταση της γραμμής Μεσολογγίου - Κρυονερίου. Τη διετία 1896-1897 κατασκευάζεται και δίδεται στην κυκλοφορία η διακλάδωση της γραμμής Καλύβια - Αχελώος (2 χλμ.) για τη μεταφορά της τοπικής ξυλείας.
Σιδηροδρομικός σταθμός των ΣΒΔΕ στο Αγρίνιο όπως είναι σήμερα. Το παλαιό αυτό κτίριο χρησιμοποιείται σήμερα ως χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων από τον Δήμο Αγρινίου.
Το 1910 αρχίζει η κατασκευή των διακλαδώσεων από την πλατεία Μπότσαρη στο Σταθμό Μεσολογγίου και από το Αιτωλικό στις κωμοπόλεις Νεοχώρι και Κατοχή (συνολικά 11 χλμ.). Η εκμετάλλευσή τους γίνεται από την επόμενη χρονιά.
Το 1952 οι ΣΒΔΕ μετά την πτώχευσή τους κατάσχονται από το ελληνικό δημόσιο και υπάγονται στους ΣΠΑΠ.
Τον Οκτώβριο του 1970 οι ΣΒΔΕ σταματούν να λειτουργούν γιατί η εκμετάλλευσή τους είναι υπερβολικά ελλειμματική. Οι γραμμές και οι διάφορες εγκαταστάσεις διατηρούνται.
Το νόμο 3240 21/5/1955 για την Εκκαθάριση των ΣΒΔΕ μπορείτε να δείτε εδώ.
**** Δύο εμπορικά βαγόνια των ΣΒΔΕ υπάρχουν σήμερα στη θέση του άλλοτε σταθμού (μετρικής ) Άνω Λιοσίων αναμένοντας την μουσειακή διάσωσή τους.
**** Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους Νομού Αιτωλοακαρνανίας υπάρχουν έγγραφα του επιθεωρητού του ΣΒΔΕ Αθανασίου Σπ. Κανίνια. 1923-1944, και φωτοαντίγραφο Μετοχής του ΣΒΔΕ. 1.6.1910, δωρεά Σπύρου Σακαλή.
***** Στους Σιδηροδρόμους Βορειοδυτικής Ελλάδος εργαζότανε η αδελφή του Δημητρίου Βικέλα, Αικατερίνη με το γιο της Αλέξανδρο Οικονόμου. Ο Δημήτριος Βικέλας (πασίγνωστος στην Ελλάδα, για το λογοτεχνικό του έργο, αλλά, κυρίως, γιατί ήταν ο εμπνευστής των Ολυμπιακών Αγώνων και παρακίνησε τον νεαρό τότε ποιητή Κωστή Παλαμά να γράψει τον Ολυμπιακό Ύμνο, που μελοποίησε ο μουσουργός ο κερκυραίος Αντώνης Σαμάρας, ο οποίος μεσουρανούσε τότε στα λυρικά θέατρα της Ευρώπης), είχε επισκεφτεί δύο φορές το Μεσολόγγι και σ΄ αυτό έζησε τέσσερα χρόνια (1904-1908).
Όπως γράφει η ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ χαραγμένη ανεξίτηλα στη συλλογική μνήμη των Αγρινιωτών παραμένει η Μεγάλη Παρασκευή του έτους 1944 (14 Απριλίου). Τότε που οι Γερμανοί κατακτητές, αντιδρώντας με αντίποινα στο σαμποτάζ πατριωτών της αντίστασης, αποφάσισαν και εκτέλεσαν 120 κρατούμενους αγωνιστές. Τους τρεις, τον Πάνο Σούλο, τον Χρήστο Σαλάκο και τον Αβραάμ Αναστασιάδη τους κρέμασαν στην πλατεία Μπέλλου (τη σημερινή πλατεία Δημοκρατίας). Οι δύο πρώτοι ήσαν μέλη της ΕΠΟΝ, ο τρίτος συνταξιούχος της Αγροτικής Τραπέζης. Είχε προηγηθεί την 9-4-1944 ενέδρα των ανταρτών του ΕΛΑΣ σε σημείο μεταξύ των χωριών Σταμνάς και Αγγελοκάστρου όπου έγινε ανατίναξη της αμαξοστοιχίας που εκινείτο από Κρυονέρι προς Αγρίνιο και μετέφερε πολεμικό υλικό και καύσιμα, συνοδευμένη από Γερμανούς στρατιώτες, με μεγάλες απώλειες για τους Γερμανούς. Για το λόγο αυτό οι Γερμανοί αποφάσισαν και εκτέλεσαν 120 πατριώτες (μεταξύ των οποίων οι τρεις ανωτέρω που κρεμάστηκαν στην πλατεία). Οι υπόλοιποι τουφεκίσθηκαν στην Αγία Τριάδα.
Ένα σημαντικό φωτογραφικό ντοκουμένο είναι μια φωτογραφία του κρεμασμένου Αβραάμ Αναστασιάδη (από το αρχείο του Θ. Πολίτη), που πήρε ο παλιός γνωστός φωτογράφος του Αγρινίου Σπ. Ξυθάλης από μια παρακείμενη οικοδομή, το αρνητικό της οποίας είχε εμπιστευθεί στον Σπ. Γερολυμάτο, όπως διατείνεται ο γιός του Γεράσιμος Γερολυμάτος. Στη θέση του κρεμασμένου αυτού υπάρχει σήμερα στην πλατεία Δημοκρατίας μνημείο στημένο από την δημοτική αρχή, έργο του Αγρινιώτη γλύπτη Θύμιου Πανουργιά. Πρόκειται για μια τρίπλευρη χάλκινη στήλη, σε κάθε πλευρά της οποίας είναι χαραγμένες οι μορφές των τριών κρεμασμένων, ενώ η στήλη πλαισιώνεται από αναπαραστάσεις των τριών φαναριών στα οποία είχαν κρεμαστεί οι πατριώτες.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΝ. ΚΟΥΤΟΥΖΗΣ
3-3-08
© KOUTOUZIS.GR Αναδημοσίευση επιτρέπεται μόνο με αναφορά στην πηγή www.koutouzis.gr .