Οι άγνωστοι Ολυμπιακοί αγώνες του 1856

Η συμμετοχή του Πειραιά στους αγώνες 1896

Γνωρίζετε ότι οι Ολυμπιακοί αγώνες αναβίωσαν στον Πειραιά το 1856, λίγο μετά την επιδημία χολέρας και διαρκούσης της Αγγλογαλλικής Κατοχής; Όταν ο Πειραιάς είχε δεν είχε 6.000

ψυχές, όταν δήμαρχος ήταν ο Λουκάς Ράλλης, σαράντα ολόκληρα χρόνια πριν την πρώτη Ολυμπιάδα της Αθήνας;

Απίστευτη, αλλά αληθινή πληροφορία που προκύπτει από ένα ιστορικό έγγραφο ντοκουμέντο, τον κανονισμό των πέντε αγωνισμάτων που διεξήχθησαν τότε και που δημοσιεύθηκε σε έκδοση του Ιδρύματος Σ.Ο.Φ.Ι.Α. υπό τον τίτλο «Αγωνίσματα τίθενται πέντε - οι «άγνωστοι Ολυμπιακοί» του 1856». Την έκδοση εκείνη επιμελήθηκε ο συγγραφέας Τάκης Κατσιμάρδος, με κεντρική αναφορά σε ένα χειρόγραφο έξι σελίδων και μιας συνοδευτικής, που απευθύνουν «Προς την Δημαρχίαν Πειραιώς» οι έξι εντολοδόχοι της, για την σύσταση «Κανονισμού περί αγώνων»!

Τότε το δημοτικό συμβούλιο Πειραιά έκανε μια μεγαλειώδη προσπάθεια να αναβιώσει τους Ολυμπιακούς αγώνες.

Σύμφωνα με το «σκεπτικό» της απόφασης του δημοτικού συμβουλίου Πειραιά, με το οποίο συγκροτήθηκε «η επιτροπή διοργάνωσης των πέντε αγωνισμάτων, δεν υπήρχε περιθώριο να καταταγούν οι αγώνες του Μαίου του 1856 σε άλλη κατηγορία: «Απεφάσισε (το δημοτικό συμβούλιο), όπως αναφέρεται στον κανονισμό, την σύστασιν αγώνων οίους ετέλουν άλλοτε οι πρόγονοι ημών...»

Επομένως οι αγώνες θεωρούνται ως πρώτοι «Ολυμπιακοί» που διεξήχθησαν σε Ελληνικό χώρο.

Οι αγώνες του 1856 δεν ήταν τοπικοί, όλοι μπορούσαν να πάρουν μέρος. Μάλιστα «δύνανται και αλλοδαποί μετασχείν» ανέφερε η απόφαση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Πειραιάς είναι τότε ανοιχτό λιμάνι, φιλοδοξεί να αναδειχθεί σε ναυτιλιακό κέντρο της χώρας, καθώς και ότι «φιλοξενεί» ξένες ναυτικές δυνάμεις- Αγγλογάλλους.

Σαφής είναι και η σύνδεση των αγώνων με την εθνική αναγέννηση. Η επιτροπή του κανονισμού εύχεται και προτείνει να «τελώνται τοιούτοι αγώνες, προς ανάμνησιν των αρχαίων και περικλεών της φίλης ημών πατρίδος ανά πάσαν 25^ην Μαρτίου».

Εδώ οι Πειραιώτες διαφοροποιούνται από την τέλεση των αγώνων κάθε τέσσερα χρόνια, που είναι κοινή άποψη σε όλες τις άλλες παρόμοιες σκέψεις.

Τον πρώτο ιστορικό κανονισμό των αγώνων, συνέταξε εξαμελής Επιτροπή, που αποτελούσαν οι: Θ. Γιαννόπουλος, Θ. Αφεντοΰλης, Ι. Σέρρος, Τρ. Μουντζόπουλος, Γ. Δ. Ερκύνης και Αθ. Ζωγράφος, επιφανείς Πειραιώτες της εποχής εκείνης.

Τα βασικά σημεία του «κανονισμού των αγώνων του 1856» ήταν:

«Η Δημαρχία του Πειραιά, μετά από παρότρυνση πολλών πολιτών που διακρίνονται για το ενδιαφέρον τους για την πρόοδο, και με κίνητρο το θερμό πόθο για το αρχαίο μεγαλείο της πατρίδας, αποφάσισε την καθιέρωση αγώνων, όμοιους με εκείνους που τελούσαν άλλοτε οι προγονοί μας» – τονίζεται στον πρόλογο και τα βασικά του ιστορικού εγγράφου.

Η Δημαρχία Πειραιά έχοντας υπόψη ότι χρειάζεται κανονισμός που να ορίζει τα αγωνίσματα τα οποία μπορούν να γίνουν επί του παρόντος, καθώς και τη σειρά της διεξαγωγής τους, με το έγγραφο της αριθ. 554/472 εκείνου του χρόνου, ανέθεσε τη σύνταξη αυτού του κανονισμού, σε όσους το υπογράφουν, οι οποίοι συνεδρίασαν, αντάλλαξαν απόψεις και αποφάσισαν τα ακόλουθα:

• Καθιερώνονται πέντε αγωνίσματα: το πήδημα, το άλμα, η δισκοβολία (λιθοβολία), το τρέξιμο και το πάλεμα. Αυτά θα τελεστούν με τη σειρά που ορίζονται εδώ.

• Τόπος διεξαγωγής των αγώνων, ορίζεται η πλατεία Θεμιστοκλέους. Την ημέρα και την ώρα θα ήταν ορίσει η Δημαρχία με προκήρυξη της.

• Όλοι όσοι θα αγωνιστούν πρέπει να φορούν καθαρές φουστανέλες, ολόλευκα πουκάμισα και μακριές κάλτσες (βλάχικες). Εξαιρούνται μόνο οι παλαιστές, στους οποίους θα δοθούν ειδικές ενδυμασίες με δαπάνες του αγωνοθέτη δήμου.

• Όσοι θα αγωνιστούν πρέπει να γραφτούν σε κατάλογο που θα συνταχθεί για το σκοπό αυτό.

• Ο ανώτατος αριθμός των προσπαθειών στο πήδημα, στο άλμα και στη δισκοβολία (λιθοβολία) ορίζεται σε πέντε.

• Στους αγώνες μπορούν να πάρουν μέρος και αλλοδαποί.

• Το πήδημα αποτελείται από τρεις εκτινάξεις του σώματος, οι οποίες γίνονται είτε με τον τρόπο του απλού περπατήματος (δηλαδή με αλλαγή των ποδιών στην πρώτη και δεύτερη εκτίναξη) ή με βήμα μεγάλου ανοίγματος (πηδώντας με το πόδι).

• Το άλμα σε μήκος αποτελείται από πήδημα της τάφρου (λάκκου) από τη μία άκρη μέχρι την άλλη. Η τάφρος θα έχει μήκος 6-7 μέτρα και πλάτος 4-5 με ένα μέτρο βάθος. Η τομή του σκάμματος σε σχέση προς το βάθος θα είναι πλάγια, το δε χείλος του σκάμματος θα είναι κυρτό.

• Το πέταγμα του δίσκου (λιθαριού) θα γίνεται με οριζόντια κατεύθυνση, όπως επικρατεί σήμερα σε όλα τα μέρη της Ελλάδας. Ο δισκοβόλος (λιθοβολάς) μπορεί εάν θελήσει να πατήσει την κοιλότητα του πέλματος στο βατήρα. Ο δίσκος (λιθάρι) θα είναι σε σχήμα αυγού και από πέτρα θα έχει βάρος 3-4 οκάδες και επιφάνεια, για να μπορεί να πιαστεί εύκολα όχι λεία.

• Ο δρόμος (τρέξιμο) διαιρείται στο στάδιο και στο δίαυλο. Το στάδιο σημαίνει το τρέξιμο μιας ευθείας διαδρομής από το τεντωμένο σχοινί της αφετηρίας μέχρι το τέρμα. Αυτό πρέπει να προηγείται από το δίαυλο. Ο δίαυλος σημαίνει το τρέξιμο και το πέρασμα δύο φορές το τέρμα (δύο φορές την απόσταση σταδίου). Σε αυτό το αγώνισμα, απαραίτητη προϋπόθεση είναι ότι το στάδιο (δηλαδή ο χώρος που διεξάγονται οι διαδρομές), έχει σχήμα καμπύλης, ενώ στο προηγούμενο αγώνισμα έχει αποκλειστικά ευθεία διεύθυνση.

Νικητής θεωρείται ο παλαιστής ο οποίο θα ρίξει δύο φορές ανάσκελα τον αντίπαλό του.

Απαγορεύεται αυστηρά σε κάθε παλαιστή να πιάσει τον αντίπαλό του από τα απόκρυφα μέρη, από το λαιμό, από τις τρίχες του κεφαλιού, του μουστακιού ή από τα γένια ή να μεταχειριστεί εναντίον του την τρικλοποδιά.

Όσοι αγωνίζονται στο πάλεμα, πρέπει να έχουν κομμένα τα νύχια τους σε συνηθισμένο βάθος.

Οσοι πρόκειται να αγωνιστούν, αγωνίζονται έπειτα από κλήρωση. Εάν ο αριθμός είναι μονός, ο τελευταίος που θα μείνει στην κλήρωση δεν παίρνει μέρος.

Οι παλαιστές που αγωνίζονται σε διάφορα ζεύγη και ξεχωρίζουν ως νικητές, θα αγωνιστούν στη συνέχεια ανά δύο, αφού προηγηθεί κλήρωση σύμφωνα με το άρθρο 34……»

Η πρωτοβουλία αυτή του Δήμου Πειραιά, ήταν μια πρωτοβουλία με εθνικές διαστάσεις που αποκτούσε πιο βαρύνουσα σημασία καθώς τότε η πόλη και η ευρύτερη περιοχή ήταν υπό αγγλογαλλική κατοχή ουσιαστικά, με στραμμένα τα κανόνια των δύο δυνάμεων στο λιμάνι.

Η πόλη μπήκε μπροστά, για την αναβίωση της «μεγάλης ιδέας» κάτι που δείχνει ότι οι Πειραιώτες ήταν από τότε πρωτοπόροι.

• Το έγγραφο που δημοσιεύθηκε και αποτέλεσε την ουσία της έκδοσης, περιήλθε από το Αρχείο Δραγάτση στο Ίδρυμα Σ.Ο.Φ.Ι.Α. μέσω του γνωστού ερευνητή και παλαιοπώλη Γ. Β. Παπανικολάου και δεν υπάρχει στα αρχεία του Δήμου Πειραιά!

Η ουσία όμως της προσπάθειας αναβίωσης των αγώνων και η επιτυχία της πρώτης, ουσιαστικά Ολυμπιάδας του 1856, στη πλατεία Θεμιστοκλέους, δείχνει ότι ο Πειραιάς ήταν, είναι και θα είναι το πρώτο λιμάνι, στην πρωτοπορία της τέχνης του πολιτισμού και της οικονομίας.

• Καλό θα ήταν με την ευκαιρία αυτής της «ιστορικής αποκάλυψης» ο Δήμος Πειραιά, να προχωρήσει - μαζί με του γειτονικούς Δήμους - στην αναβίωση, τουλάχιστον, αυτών των αγώνων του 1856, ώστε ο Πειραιάς να αποκτήσει ένα νέο Θεσμό, αντάξιο της ιστορίας του! - έγγραψε άγνωστος σε μας μετέπειτα χρονογράφος, τα κείμενά του περιήλθαν σε μας ανυπόγραφα.

Ο Πειραιάς και οι πρώτοι Ολυμπιακοί αγώνες

Στους πρώτους Ολυμπιακούς αγώνες, που έγιναν στην Αθήνα το 1896, ο Πειραιάς είχε μεγάλη συμμετοχή.

Στο λιμενίσκο του Πασαλιμανιού έγιναν τα κολυμβητικά αγωνίσματα.

Ημέρα, λοιπόν, Σάββατο, 30 Μαρτίου του 1896, η κίνηση του κόσμου στον Πειραιά ήταν πολύ πυκνή.

Είχε καταλάβει ταράτσες και μπαλκόνια και των δυο πλευρών της ακτής. Στις εξέδρες, που είχαν στηθεί στην παραλία, είχαν πάρει θέση τα μέλη της Ελλανοδίκου Επιτροπής, με πρόεδρο τον πρίγκιπα Γεώργιο, οι αρχές της πόλης και άλλοι επίσημοι.

Στις 11 π.μ. η βασιλική άκατος, έφερε το Βασιλιά Γεώργιο, το διάδοχο Κωνσταντίνο και τον πρίγκιπα Νικόλαο.

Μετά την άφιξη του βασιλιά, έγινε η έναρξη των αγώνων με πρώτο αγώνισμα την κολύμβηση 100 και με συμμετοχή 13 αθλητών. Νικητής αναδείχθηκε ο Ούγγρος κολυμβητής Αλφρέδος Χάγιος.

Αλλοι αγώνες έγιναν στο ποδηλατοδρόμιο στο Νέο Φάληρο (άνω ) και η «Ακρόπολις» στις 28 Μαρτίου του 1896, έγραφε σχετικά:

«Ό,τι ηδύναντο να μεταφέρωσιιν από τας Άθήνας και τον Πειραιά οι τροχιοδρόμοι και τα ανά είκοσι λεπτά της ώρας λειτουργούντα τραίνα του σιδηροδρόμου Αθηνών – Πειραιώς, το μετέφεραν. Και δέκα χιλιάδες θα ήσαν οι θεαταί, οί άπλωθέντες εκεί μέχρι άσφυξίας, διότι το ποδηλατοδρόμιον δεν χωρεί παρά μόνον οκτώ χιλιάδας….»

Αλλά στον Πειραιά έγιναν και άλλες εκδηλώσεις.

Μετά την λήξη των Ολυμπιακών αγώνων, άρχισε εντατική κατά τόπους αθλητική κίνηση και μάλιστα, σχετική με τους δρόμους αντοχής, εκ του γεγονότος της νίκης του Μαραθωνοδρόμου Σπύρου Λούη.

Κι' έτσι στις 21 Απριλίου του ίδιου χρόνου οργανώθηκε από ιδιώτες αγώνας δρόμου αποστάσεως δύο ωρών βάδην.

Αφετηρία ήταν το Πέραμα και τέρμα η πλατεία Τελωνείου.

Στο αγώνισμα αυτό πήραν μέρος 26 νέοι, εκ των οποίων πολλοί εφημεριδοπώλες. Πρώτος έφθασε στο τέρμα ο εκ Μεγαλουπόλεως εφημεριδοπώλης Γκουλαφίνης με χρόνο 28,5 λεπτά. Δεύτερος ήρθε ο επίσης εφημεριδοπώλης Πεσιμίσης, με χρόνο 34 λεπτά. Στους νικητές προσφέρθηκαν, ως βραβεία, στον μεν πρώτο ένα ρολόϊ αξίας 50 δρχ. και στον δεύτερο ρολόϊ αξίας 25 δρχ.

Από τότε επικράτησε στον Πειραιά και η έκφραση ….. «κερδίζει χρυσούν ωρολόγιον», όταν ήθελαν να πειράξουν κάποιον επειδή έλεγε εξυπνάδες.

Μια βδομάδα αργότερα έγινε και δεύτερος αγώνας δρόμου αποστάσεως, 35 χιλιομέτρων, με αφετηρία τον Αγιο Κοσμά και τέρμα την πλατεία Πασαλιμανιού. Οργανωτής των αγώνων αυτών ο πολύς και πασίγνωστος τότε Διονυσιάδης, καφετζής της περιοχής.

Στο αγώνισμα πήραν μέρος 43 αθλητές από τον Πειραιά και την Αθήνα. Νικητής αναδείχθηκε ο κρεοπώλης Σταύρος Λάλας, με χρόνο 47 πρώτων λεπτών. Δεύτερος με χρόνο 50 λεπτών ήρθε ο αμαξηλάτης Φραδέας.

Μετά την άφιξη των νικητών υπήρξε τέτοιος ενθουσιασμός, συνωστισμός και αναστάτωση που λίγο έλειψε να γίνουν δυσάρεστα επεισόδια.

Την άλλη μέρα ο Τύπος συνιστούσε να μην επιτραπεί ξανά τέλεση τέτοιων αγώνων. Και δεν ξανάγιναν.

Πηγές: ιστοσελίδες ίντερνετ, ελληνικές και ξένες,

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Δεκτή κάθε πληροφορία που μπορεί να τροποποιήσει ή να συμπληρώσει προς το καλύτερο το παρόν άρθρο.