Στο Κοιμητήριο της  Ανάστασης του  Πειραιά  υπάρχουν  πολλά ενδιαφέροντα ταφικά μνημεία,  δείγματα  της οικείας αρχιτεκτονικής  και γλυπτικής, κάποια  αξιοθαύμαστα. Τα οποία είναι αφιερωμένα  σε επιφανείς προσωπικότητες, και αποτελούν γραπτή και ανεξίτηλη  ιστορία της περιοχής και της χώρας, που εντυπωσιάζουν με  τις αναφορές τους.

      Στον  εντυπωσιακό Οικογενειακό Οίκο ΚΑΖΑΝΟΒΑ διαβάζουμε το όνομα του ενθομάρτυρα  Ζωρζή Φραγκούλη   Καζανόβα,  που έπεσε «υπέρ πάτρης» στις 22/4/1822 στη Χίο. Κι ήταν ένας από  τους απασχονισθέντες ή φονευθέντες    στη σφαγή   της Χίου. Επίσης ανάμεσα στους 55 που απαγχονίστηκαν και αναφέρονται σε μνημείο στο τόπο της θυσίας  ήταν  και οι Δημήτριος (αδελφός του) και  Ευστράτιος Καζανόβας.

 Από τη  "Γνώμη"  Χίου άρθρο  Ι. Κολάκη

Ντελακρουά: Η Σφαγή της Χίου    Υπολογίζεται ότι κατά τη Σφαγή της Χίου,  από τους 117.000 χριστιανούς κατοίκους του νησιού, 42.000 σφαγιάστηκαν, 50.000 πιάστηκαν αιχμάλωτοι και 23.000 διέφυγαν προς τις επαναστατημένες περιοχές της Ελλάδας και τη Δυτική Ευρώπη. Οι Τούρκοι έχασαν περίπου 600 άνδρες, ενώ αναφέρθηκαν και θύματα μεταξύ των Εβραίων, που διαπεραιώθηκαν από τη Μικρασιατική ακτή στο νησί.  

      Όμως  περί τίνος ακριβώς πρόκειται;

      Η οικογένεια Καζανόβα  είναι μια  πολύ παλιά  γενουάτικη, τεράστια οικογένεια, με πάρα πολλούς κλάδους σε διάφορες χώρες.

       Στη δική μας περίπτωση  μας ενδιαφέρει ένα κλάδος που   ξεκινάει από τη Χίο.

             Ο  ενθομάρτυρας  Ζωρζής   Φραγκούλη   Καζανόβας

      Στον Πειραιά, στην περιοχή ανάμεσα Χατζηκυριάκειο -Πειραϊκή, υπάρχει οδός

       Γ. Καζανόβα  προς τιμήν  του μεγαλέμπορου και πολιτικού του, δισέγγονου  του εθνομάρτυρα.

       Στην αρχή του κλάδου είναι ο Παντελής Καζανόβας, γιος αυτού ο Φραγκούλης (γεν 1750). Γιος του Φαγκούλη  και της  Ζένου ο  μάρτυρας Ζωρζής  Φραγκούλη   Καζανόβας. Είχε αδέλφια  τον  Δημήτριο που επίσης εκτελέστηκε το 1822 και τον Παύλο.

                                            Εγκυκλοπαίδεια ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ  1929   ( Από Δημοσθένη Μπούκη του Γιάννη)

      Παντρεύτηκε δύο φορές. Την πρώτη με την Υπατία Πετροκόκκινου  με την οποία απέκτησε το  Φραγκούλη, το Ζαννή και τη Φράνκα, και τη δεύτερη  με την Μαριγώ Αυγερινού με την οποία απέκτησε  τη Ζένου,  τον Πέτρο και τον Παντελή.

        Εμείς θα ακολουθήσουμε  τον πρώτο γιο,  τον αγωνιστή Φραγκούλη.

    Στις 31  Ιουλίου του 1829  ο Φραγκούλης  Γεωργίου ( Ζωρζή) Καζανόβας έστειλε   στον Ιωάννη Κωλέττη  Εκτακτον  Επίτροπον   των Ανατολικών Σποράδων Νήσων     την ακόλουθη επιστολή  για τεθεί στην υπηρεσία του. (από το ψηφιακό αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών).

           «Αξιοσέβαστε Κύριέ  μου,

            Του ονόματός σας η λαμπρά  φήμη  κατευφραίνει   τους μη ειδότας, πολύ περισσότερον  τους  γεν……κοντάς  σας.

         Ημην εις Αίγιναν  και η μεγάλη μου ευχαρίστησις  να ευρεθώ εις την υπηρεσίαν σας, μ εβεβαίωσεν  να μεταβώ , όπου ήθελε ευρεθείτε.

        Ελπίζω η πίστις μου, και η επιμέλειά μου, εις τα δυνατά, να μην σας δώσουν δυσάρεστον εντύπωσιν.

        Δεν με γνωρίζετε, αλλά πεπεισμένος εις την ευγενή διάθεσίν σας,   ουχί  δε  εις  τα  οποία  περικλείω έγγραφα , δεν απελπίζομαι  να επιτύχω την άκραν μου επιθυμίαν,  και να σας χρησιμεύσω  εις ότι  δύναμαι , αφού με προστάξετε, και ο καιρός αποδείξει   την ικανότητά μου.

        Ερχόμην με την ελπίδα  να επιτύχω είς την συνοδείαν σας  και τον κύριον  Δημήτριον  Αλεξάνδρου  ….τμιον, αλλά επληροφορήθην ότι τον   εδιορίσατε  ν΄…..   εις την Νήσον του, Δεν επείραξε μ΄  όλον τούτο,  εξαρκεί μοι,  η μόνη διάθεσις   και ευχαρίστησις   κατά τούτο τους ευγενείας σας.

         Σας προσκυνώ με όλον το σέβας, και  τιμή  της  εκλαμπρότητός της.

          Εν Σάμω   τη 31 Ιουλίου 1829

                                                     Ταπεινότατος δούλος σας

                                                 Φραγκούλης  Καζανόβας του Γεωργίου

Προς τον  εκλαμπρότατον  Εκτακτον  Επίτροπον   των

Ανατολικών Σποράδων Νήσων     Είς Σάμον»

      Αργότερα   ο  αγωνιστής   Φραγκούλης  Καζανόβας, κατέλαβε κατ εντολήν του  Ιωάννη Καποδίστρια   την Κάλυμνο  διότι ο Κυβερνήτης επιθυμούσε να αποτελέσει   την ανατολική  γραμμή  της απελευθερούμενης  Ελλάδας.

   Ο  Φραγκούλης παντρεύτηκε τη Φράνκα Καλλιπέτη, με την οποία απέκτησε  δύο παιδιά, το Θεόδωρο (+ 23-3- 1881) και τον Επαμεινώνδα (25 Δεκ. 1832 – 10 Μαρτίου 1914). Ο Επαμεινώνδας  γεννήθηκε στην Κάλυμνο και πέθανε στον Πειραιά. Παντρεύτηκε την Μαρούκα Ράλλη (30-6-1866/7-2-1881 στη Μασσαλία)  και απέκτησε δύο παιδιά τον Ζωρζή και την Μιμή. Το  1873 παντρεύτηκε τη Ζωή Λεμονή  και απόκτησε άλλα πέντε παιδιά, τους Φράνκα, Φραγκούλη, Ιωάννη, Ελπίδα και Δημοσθένη. ( τα στοιχεία έχουν ληφθεί από το Greek and linked European Families  του κ. Στέφανου Ζάννου).

                   Ο μεγαλέμπορος του Πειραιά και πολιτικός

      Ο  Ζωρζής, Τζώρτζης, Γεώργιος  Καζανόβας,   1869-1953 πρώτος γιος του Επαμεινώνδα, ήταν μεγαλέμπορος του Πειραιά και πολιτικός. Ηταν δισέγγονος  του εθνομάρτυρα. 

       Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη  στις 25/2/1869, και παντρεύτηκε την Πειραιώτισσα Ελένη Καλλιμασιώτη (15-10-1891/7-8-1939), με την οποία απέκτησε τη Μαρούκο (γεν. 6-7-1896).Η Μαρούκο παντρεύτηκε τον Αγγελο Οικονόμου.

       Ο Ζωρζής εκλέχτηκε τρεις φορές βουλευτής  Αττικοβοιωτίας  και επί 20 χρόνια διετέλεσε  δημοτικός σύμβουλος Πειραιά -19141925 - και πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου 1918, 1934, 1937. Διετέλεσε, επίσης, πρόξενος της Δανίας

       Το αρχοντικό  της οικογένειας Καζανόβα ήταν στη γωνία της οδού Σωκράτους, -σημερινή Ηρώων Πολυτεχνείου-,  και  Γλάδστωνος  στην Τερψιθέα  του Πειραιά,   έργο Ερνέστου Τσίλλερ, του 1900(;) – που κατά τον Πειραιώτη συγγραφέα-ιστορικό Γιάννη Χατζημανωλάκη αφομοιωθεί στο εκπαιδευτικό   συγκρότημα « ΠΛΑΤΩΝ» του Π. Παπαιωάννου (ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΪΚΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ  ΖΩΗΣ  1935-1973).

       Στα αρχεία υπάρχει μια επιστολή του  Πειραιώτικου χρωμολιθογραφείου    Ε.Λοβέρδου και Γ. Γρύσπου  της   18ης Φεβρουαρίου  1912 απευθύνεται  στον Γ. Καζανόβα  να τους προτιμήσει.

 Από την έρευνα που κάναμε βγήκε ότι Γενουάτικες  οικογένειες    συνδέθηκαν με Ελληνικές με μεικτούς γάμους, όπως  οι Σαλβάγκο  οι Γκριμάλντι και οι Καζανόβα, με διακεκριμένες Ελληνικές οικογένειες όπως οι Κορέσσηδες και οι Αργέντηδες και άλλες.

      Ο Κάμπος  της Χίου γνώρισε τη μεγάλη του ακμή κατά το 16^ο, 17ο και 18ο αιώνα  χάρη σε αυτές τις οικογένειες. Όμως τόσο η σφαγή της Χίου το 1822, όσο και ο καταστρεπτικός σεισμός του 1881 κατέστρεψαν πολλά αξιόλογα κτίσματα. Από τα πιο παλιά, διατηρούνται μερικά μισοκατεστραμμένα (Ράλληδων, Πετροκόκκινων, Σκυλίτσηδων, Χρυσολωράδων). Καλύτερα διατηρημένα είναι τα αρχοντικά που ξανακτίστηκαν μετά το σεισμό, συνδυάζοντας την τοπική αρχιτεκτονική με αρκετά νεοκλασσικά στοιχεία, είναι οι οικίες Καλβοκορέση, Μαυροκορδάτου, Ζυγομαλά, Καλουτά, Καζανόβα κ.α.

         Η περιοχή  αυτή που εκτείνεται νότια της Χίου, είναι εντελώς επίπεδη και καλύπτεται από ένα πυκνό δίκτυο μικρών δρόμων. Το μεγαλύτερο τμήμα της είναι δεντροφυτεμένο με εσπεριδοειδή. Τα κτήματα περιβάλλονται το καθένα με δικούς του ψηλούς τοίχους που προστατεύουν τα δέντρα από τη σκόνη και τον άνεμο. Η εικόνα του Κάμπου είναι ξεχωριστή και δε μοιάζει καθόλου με τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου.

        Οι αριστοκρατικές οικογένειες της Χίου, Γενουάτικες και ντόπιες, έκτισαν σε αυτήν την περιοχή τα σπίτια τους ήδη από το δέκατο τέταρτο αιώνα. Πίσω από τους ψηλούς και απαγορευτικούς τοίχους, κάθε κτήμα είχε έναν δικό του μικρό κόσμο με περίτεχνα διακοσμημένες αυλές, άνετα σπίτια, σκιερά δενδροσκέπαστα σοκάκια, και ανθόκηπους.  

                     Βοήθεια για τη συμπλήρωση των στοιχείων

Σε σχετική έκκλησή μας για στοιχεία της οικογένειας, η συγγραφέας  κα  Αθηνά Ζαχαρού-Λουτράρη, η οποία διάβασε στην εφημερίδα  «Αλήθεια»  της Χίου  την επιθυμία μας,  μας πληροφόρησε  τα εξής:

«Η γενουατικο-χιακή ευγενής οικογένεια Καζανόβα έχει τις ρίζες της στη εποχή της γενουατο-κρατίας της Χίου (1346-1566) και αναφέρεται στις οικογένειες που ασπάστηκαν το ορθόδοξο δόγμα μετά την υποταγή της Χίου στους Τούρκους το 1566.  Το όνομα Cazanova συναντάται στις πηγές από τον 16^ο  αιώνα. Ο Ζολώτας στην Ιστορία της Χίου (Β, 590) γράφει ότι οι Καζανόβα κατοικούσαν στη Χίο στη συνοικία Εγκρεμού,(Κρημνός;) στην Αγία Μαρίνα και μετά στην Απλωταριά.

        ( Εμείς βρήκαμε ότι ο   Λουκής Καζανόβας από τον Κρημνόν  πρόσφερε  5 γρόσια για κάποιο ναό.

        Η πρώτη καμπάνα στη Χίο χτύπησε το 1845 στην Αγία Μαρίνα της συνοικίας Εγκρεμού, κοντά στο Δημοτικό Κήπο, όπου βρίσκονται και τα ερείπια του Αγίου Βασιλείου των Πετροκοκκίνων).

Στον Κάμπο, επί Φραγκούλη Καζανόβα (1780) αναφέρονται δύο κτήματα. Ένα, όπου ο ναός της  Παναγίας Συριώτισσας ή Σωριώσσας και ένα όπου είναι το κτήμα Μαχαιριάδου (στα χρόνια του Ζολώτα, αρχές 20^ού αιώνα).  Στην περιοχή Γκιάζου, πάλι στον Κάμπο της Χίου, είχαν μεγάλο περιβόλι με πύργο, που περιήλθε στους Ζυγομαλάδες, και ένα ακόμη εκεί κοντά, που ανήκει στον Ι. Λουρεντζάκη.

Ο Ζολώτας (Γα, 32) αναφέρει ότι από τους καθολικούς που κατέφυγαν στις Κυκλάδες μετά την κατάληψη της Χίου από τους Τούρκους μερικοί ανήλθαν σε ανώτερα αξιώματα και ένας από αυτούς ήταν ο Θεόδωρος Καζανόβας. Ο Ιωάννης Φ. Καζανόβας αναφέρεται ως μέτοχος της «Κινδυνασφαλιστικής Εταιρίας, «Η χιακή αδελφότης», που ιδρύθηκε στη Χίο το 1845 και του ασφαλιστικού καταστήματος «Η χιακή Θαλασσοπλοΐα», στον κατάλογο των μετόχων της Κωνσταντινούπολης. (Ζολώτας Γβ, 697).  

Αυτόν τον καιρό μελετώ ένα Χιώτη λόγιο τον Κωνσταντίνο Κανελλάκη (1840-1916), στο πολύ μεγάλο έργο του οποίου υπάρχει και ένας χάρτης του Κάμπου με μεγάλο υπόμνημα. Ελπίζω, πρώτα ο Θεός, σε ένα χρόνο να τελειώσω την έρευνα και να τα δημοσιεύσω. Ωστόσο παρά το ότι είναι ακόμα αδημοσίευτα και έχω εγώ την άδεια για τη μελέτη τους, σας γνωστοποιώ τα σχετικά με τους Καζανόβα:

Στο προαύλιο της Παναγίας Συριώτισσας (στον Κάμπο) σε λευκό μάρμαρο αναγράφεται ως κτήτορας ο Φραγκούλης Καζανόβας (ΣΣ 1780 πατέρας του Ζωρζή Φραγκούλη   Καζανόβα ) (+ΑΝΗΓΕΡΘΕΙ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ Ο ΘΙΟΣ ΟΥΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ Θ΄ ΚΟΥ  ΔΙΑ  ΚΟΠΟΥ ΚΑΙ ΕΞΟΔΟΥ ΤΟΥ ΦΡΑΝ ΓΓΟΥΛΙ ΚΑΖΑΝΟΒΑ   & ΚΤΗΤΩΡ ΙΣ ΜΝΗΣΗΝΟΝ ΑΥΤΟΥ Κενό ΗΕΜ ΜΗΝΙ ΙΟΥΛΙΟΥ (η χρονολογία είναι φθαρμένη, και σημειώνει ότι θα ήταν πριν δύο αιώνες).

       (ΣΣ Ξεχωριστή για τις αρχιτεκτονικές της  λεπτομέρειες η Παναγία Συριώτισσα  ή Σουριώτισσα στον Kάμπο. Πρόσφατα αποκαταστάθηκε το καμπαναριό της,  άλλο ένα δείγμα εξαιρετικού σχεδιασμού και  υλοποίησης από τον παλιό τεχνίτη).

Στις ιδιοκτησίες του Κάμπου ο Κανελλάκης σημειώνει κτήματα που ανήκαν στους Καζανόβα: το υπ΄αρ. 55, του Γ. Παπαλαμπρινούδη, πρώην Καζανόβα και το υπ’ αρ. 104, του Μαχαιριάδη, πρώην Ράλλη και προ αυτού του Καζανόβα.

Τέλος στον περίβολο της Παναγίας Κοκοροβηλιάς υπάρχει επιτύμβια επιγραφή της Δεσποινούς  Ευστρατίου Καζανόβα, γόνου Χίου, 70 ετών, που πέθανε στις 25 Αυγούστου 1860.

 Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Αμαντος Κ., Χίος και Χίοι: Σημειώματα, Α΄, Αθήνα, 1959.

Argenti Ph., Libro d' oro de la noblesse de Chio, T. I, Notices historiques, T. II, Arbres gιnιalogiques, London, 1955.

Βλαχογιάννης Ι., Χιακόν Αρχείον, Τ. Α΄-Ε΄, Αρχεία της νεωτέρας ελληνικής ιστορίας, Γ΄, Αθήνα, 1910-1924.

Γ. Γεωργιάδης, Ο εν Γαλατά Ιερός Ναός του Αγίου  Ιωάννου των Χίων, Κωνσταντινούπολη 1898.

Ζολώτας Γ., Ιστορία της Χίου, συνταχθείσα επιμελεία της θυγατρός αυτού Αιμ. Σάρου, Τ. Α1, Α2, Β, Γ1, Γ2, Αθήνα, 1921-1928.

 Δ. Πετροκόκκινος Δ., «Τα παλαιά αρχοντικά γένη της Χίου, Χιακά Χρονικά, Γ΄ (1917), 54-65,  

     *** Παντελής Καζανόβας    1720;                                  .   Giacomo   Casanova  ο μεγάλος εραστής 2 /4/1725 - 4 /6/1798)

                         Ι                                                    Ι

              Φραγκούλης 1750;+  Ζένου                     .   Οριέττου 1753 + Νίκος Σκαραμαγκάς  (Απόγονοι)

              Ι                                          Ι         Ι

              Ζωρζής Χίος 1770; - 22-4- 1822   Δημήτριος  Παύλος          

             + Υπατία Πετροκόκκινου                                    και       Μαριγώ    Αυγερινού

              Ι                    Ι                 Ι                              Ι          Ι          Ι

            Φραγκούλης  1790;   Ζαννής    Φράνκα  + Ιω. Χαβιάρας      Ζένου      Πέτρος     Παντελής

            + Φράνκα   Καλλιπέτη                            .

             Ι                                              Ι

             Θεόδωρος                               Επαμεινώνδας 25-12-1932/10-3-1914

                       +Μαρούκα Ράλλη        .                              + Ζωή Λεμονή

                       Ι               Ι              Ι           Ι           Ι        Ι           Ι

      Ζωρζής-Τζώρτζης  1869-1953  Μιμή   Φράνκα  Φραγκούλης  Ιωάννης  Ελπις   Δημοσθένης

      + Ελένη Καλλιμασιώτη         Θ Φακόπουλος   -      -                   -         -       

     Καζανόβας  Πέτρος  +    Ελένη                                                            .

               Μαριγώ  + Κυριακίδης  Γιώργος                                  Επαμεινώνδας α εξ

               Ασπασία

               Ζώρζης  Κωνσταντινούπολη    1835-1895 + Ιωαννίδη Ευθαλία     

                         Ελένη +Αλέξανδρος Κοεντζάκης                           Τζώρτζης  β εξ

                        Σόλων  Κωνσταντινούπολη  1871-Αθήνα 1935

                        Μαρία  «  1873 + Κ Κούμπερμπαχ

                        Λέων   Κωνσταντινούπολη  1876-Αθήνα 1930

                        Κορίνα  Κωνσταντινούπολη  1885 - ;  + Ανδρέας Χατζηκυριάκος

              Παντελής  Χίος 2840- Κσναταντινούπολη 31-1-1904  + Ελένη Σουβατζόγλου  

                        Πέτρος

                        Μαρία  Κωνσταντινούπολη  1881 + Α Κατινάκης         

              Καζανόβας Ιωάννης  γ. Χίος  20-5-1876  + Αγγελική Παναγιωτοπούλου  γ  Πειραιάς 20-10- 1913

                        Καζανόβα Ζωή   γεν Πειραιά 7-12-1914         

                       Μαρία   γεν Πειραιά                                         

                        Επαμεινώνδας γεν Πειραιά

      Στον Οίκο Καζανόβα - που πρέπει  να  κατασκευάστηκε  μετά το 1909  οπότε δημιουργήθηκε το νεκροταφείο της Αναστάσεως - εκτός από τον έμπορο και πολιτευτή Τζώρτζη Επαμεινώνδα Καζανόβα,  είναι θαμμένοι και πολλοί άλλοι  από την οικογένεια.

  Πρόσφατα που ο Δήμος Πειραιά έκανε, στις 12/3/11, μνημόσυνο για τους ευεργέτες και δωρητές  κατατέθηκε στεφάνι.